لاک قرمز (1395)

لاک قرمز فیلمی به کارگردانی سید جمال سیدحاتمی، نویسندگی امیر عبدی و تهیه‌کننده کامران مجیدی محصول سال ۱۳۹۴ است. «لاک قرمز» مضمونی اجتماعی دارد و در مورد خانواده، ارتباط والدین با فرزندان و معضلات جامعه است. این فیلم برای حضور در بخش نگاه نو سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر انتخاب شد و نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلم در بخش نگاه نو این جشنواره شد.این فیلم در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۹۵ در سینماهای ایران اکران شده است. خب بد نمیدانم کمی در مورد عنوان این اثر بحث کنیم اساسا لاک قرمز چقدر نزدیکی به وجوه معنایی فیلم دارد اینکه به جای لاک قرمز عنوان دیگری انتخاب میشد ایا تاثیری در بحث بازخورد مخاطب داشت ؟ باید اینگونه پاسخ را به سمع و نظر شما برسانم که لاک قرمز ضمن رعایت فاصله زیاد در بحث محتوا و قصه توانست در جلب نظر مخاطب سینما موثر باشد چرا که این عنوان مارا یاد زیست دخترانه ای میاندازد که به خودی خود تبلیغ بزرگیست جهت ورود تماشاچی به سالن های تاریک سینما اما در حالت کلی میتوانم اینطور به عرض برسانم که این فیلم نمونه بارز تقابل جدی دو عنصر مهم فرم و محتوا میباشد اینکه به هر میزانی که ما در بحث محتوا جلو حرکت میکنیم به همان میزان در بحث فرم شاهد عقب گرد چشمگیر میباشیم بد نیست به همین بهانه کمی در مورد بحث محتوا و فرم صحبت کنیم محتوا چیست ؟به ان بخش از کار اتلاق میگردد که سوای بحث شخصیت پردازی تمرکز خاص روی فضای ریتمیک قصه دارد فرم چیست ؟تمام سعی و تلاش کارگردان جهت به نمایش در امدن اثر انهم به صورتی که باعث تحقق نهایت همذات پنداری مخاطب با تک تک شخصیت های قصه گردد عموما در بحث فرم کلیدی ترین عنصر همان دکوپاژ میباشد بدین معنا که تقطیع سکانس به پلان های متعدد به چه صورت انجام گردد ؟ یا اینکه حرکت دوربین (پن .تیلت .تراولینگ .دالی و...)به چه صورت انجام پذیرد ؟زاویه دید دوربین چگونه باشد ؟ اینها همه مسایلیست که در بحث فرم مورد توجه قرار میگیرد ان طرف قضیه در بحث محتوا ما تنها به دراماتیزه کردن کار فکر میکنیم بدین معنا که فارغ از اینکه فیلم ما در شاخه اکسپرسیونیسم (تمرکز بر حالات و عواطف)یا ریالیسم (بلد کردن واقعیت )یا دیگر شاخه ها باشد ما به دنبال یک رویدادی هستیم که بتواند ضمن به کار گیری گره های کوچک و برگردان قابل توجیه انها به دل قصه فراز و نشیبی را برای تماشاچی تعریف کند که در پایان راه همگی ضمن رسیدن به إندینگ و نقطه پایانی گره اصلی قصه را به طور کامل حل نمایند خب برگردیم سر فیلم از بحث محتوا شروع میکنیم در بحث محتوا میتوانیم این اثر را به سه بخش تقسیم کنیم پرده اول ：حدود پانزده دقیقه ابتدایی کار را در بر میگیرد تمامی وقایع لاک قرمز از دید اکرم دختر شانزده ساله ای روایت میشود که وی تحت تاثیر فضای متشنج و پر التهاب خانواده اش زندگی اش دگرگون میگردد پرده اول به درستی این فضا را برای ما متصور میسازد در این بین میتوان به دیالوگ نویسی خوب امیر عبدی و بازی بسیار خوب و درخشان پردیس احمدیه اشاره داشت لازم به ذکر است که ما در پرده اول به درستی با اکرم ارتباط خوب موضوعی برقرار میکنیم قصه به طور کامل به صورت قهرمان محور است اما این قهرمان محوری به معنای فانتزی دنیای هالیوودیش نیست بلکه اینجا ما با اکرمی طرف هستیم که در نبود پدر و مادرش باید اوضاع پر اشوب خانواده اش را سامان دهد ۲：پرده دوم ：نقطه عطف یا سکوی پرتاب از پرده اول به پرده دوم درست همان نقطه ایست که پدر وی از بالای ساختمان سقوط میکند در اینجا ما ارام ارام زمینه چینی های بحران را در زندگی این شخص شاهد هستیم از اینجا به بعد ضمن برخورداری از یک حد نصاب لازم برای شخصیت پردازی امیر عبدی در مقام فیلمنامه نویس شروع به طرح موضوعاتی میکند که به طبع ان مخاطب در گیر زندگی و معضلات گاها ترسناک این دختر شانزده ساله بی پناه میشود در لایه بحرانی قصه به دفعات در فواصل زمانی مختلف شاهد طرح گره هایی هستیم که همگی به نوعی دال بر وضعیت تیره و تار زندگی اکرم میباشد اینکه ما در دنیای واقعی با خانواده اینچنینی رو به رو هستیم یا خیر بحث و نظر بنده نیست اما بنده به عنوان منتقد موظفم تا بار دیگر تاکید کنم که سینما به سینما بودنش است که زیباست پس هنر فیلمنامه نویس و کارگردان دراین است که همه موضوعات را به شیوه ای مورد بحث قرار دهد که ریتمیک باشد درست همانند نواختن یک ساز که هم نت بالا هم نت پایین دارد یا اشپزی که برای زیبا سازی غذایش از تندی فلفل تا شوری نمک را مورد توجه قرارمیدهد درست همانند تمامی شاخه های هنر در سینما هم با بحث زیبایی شناختی سروکار داریم که باید عمیقا به ان توجه داشت به عبارتی در بحث محتوایی فیلم به شکل حیرت اوری ضمن حفظ چارچوب سینمای روستایی سعی به سیاه نمایی دارد ۳：پرده پایانی ：این پرده که دقایق پایانی فیلم را تشکیل میدهد لاک قرمز از این لحظه به بعد تا حدود زیادی سعی به القای یک فضای به شدت شعاری دارد بدین معنا که ما برای اولین بار تاثیر و حضور وجوه معنایی لاک قرمز در دل قصه را شاهد هستیم دخترک با لاک زدن عروسک های چوبی سعی به پاک کردن انها از هرگونه زشتی و الودگی دارد و در ادامه ایا این جامعه اماده پذیرش چنین افرادی میباشد یا خیر ؟اساسا در اینجا نماد ها هستند که نقش سازنده بازی میکنند اینکه به یک باره کارگردان سعی به ارایه یک إندینگ با شکوه و پرمعنا دارد خوب است اما اینکه بیایی از ابزاری استفاده کنی که اصلا در حد و اندازه قصه نیست نه خوب نیست به عبارت دیگر بنده اینطور عرض میکنم که کارگردان و فیلمساز میتواند پرسوناژ داشته باشد میتواند فضا سازی ها یی جهت القای مفاهیم ارزشی خود داشته باشد اما همه اینها زمانیست که این موارد با بحث محتوایی همخوانی داشته باشد اما بیاییم سر بحث فرم و چرایی ضعف لاک قرمز در این مورد： ضعف بزرگ لاک قرمز در دوربین به شدت بی هویت ان خلاصه میگردد این بدین معناست که اگر ما با شخصیت اصلی اکرم (پردیس احمدیه )جلو میرویم انتظار میرود که تمامی زاویه دید ها و نماهای لانگ شات و کلوز اپ ها وحتی نوع قاب بندی ها و ورود و خروج کاراکتر ها در دل قصه و حتی نماهای متحرک از نوع تعقیبی سوژه همگی باید طعم و بوی زندگی این شخص را به ما بدهد که نیست این موضوع عینا در نوع پلان بندی ها مشاهده میگردد ضمن اینکه به طور مثال ما نماهای توشاتی از کار را شاهد هستیم که دوربین میبایست (pov) اکرم میبود اما به جای ان نمایی را شاهد هستیم که مخاطب و تماشاچی را در رابطه با حضور نفر سومی دچار سوتفاهم میکند و این ضعف بزرگ کارگردانیست جمع بندی نهایی در پایان باید به عرض برسانم لاک قرمز فیلمیست که با تمام کمی و کاستی هایش در بحث فرم اما میتواند تا حد زیادی در بحث محتوا تماشاچی خود را راضی نگه دارد و این یعنی اینکه امیر عبدی به طور جد به بسیاری از المان های سینمای داستانی واقف میباشد و همین ارزش لاک قرمز را دو چندان میکند در انتها توجه شما را به یک سکانس خوب پر التهاب و غیر قابل پیش بینی لاک قرمز جلب میکنم اکرم کنار خیابان دربازار نشسته تا عروسک های چوبی را بفروشد ان طرفتر زنی لاک قرمز میفروشد دوربین با یک فوکوس خوب روی چهره وی و موسیقی ملایم بک گراند سعی به ارایه یک فضای دلنشین از عاشقانه دختری دارد که لاک قرمز معنای زندگیش میباشد همه این عاشقانه با صدای مامورین شهرداری در هم میشکند و مامورین شهرداری به شکل کابوس وار کسبه را ضرب و شتم میکنند دخترک بی پناه با حال عجیبی پشت یک ماشین پنهان میشود و در نهایت خانومی که قصد خرید عروسک برای فرزند کوچکش را دارد و حال خوش اکرم را شاهد میباشیم این همان ریتمیک بودن فضای قصه است که قبلا عرض کردم