دنیای پر از خشونت فیلم «ملی و راههای نرفتهاش» جز کمی اعصابخوردی و گفتن جملات اعتراضی به کاراکتری چون ملیحه، تاثیر خاصی ندارد.
توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم
۱/ تم فیلم
«ملی و راههای نرفتهاش» به آشنایی دختری چشم و گوش بسته به نام ملیحه/ ملی (ماهور الوند) با سیامک (میلاد کیمرام)، برادر دوستش میپردازد. آشنایی که به ازدواج بدون شناخت و زودهنگام ملیحه و سیامک منجر میشود و اثرات زیانبارش، آنچنان آسیبی به جسم و روح ملیحه وارد میکند که دلخوشیهای کوچک «ملی» را چون حبابهایی در سیاهی و تباهی محو و نابود میکند.
۲/ ژانر فیلم
چهاردهمین ساختهی بلند سینمایی تهمینه میلانی، درامی اجتماعی دربارهی زنان و مشکلات آنان است. درامی که دنبالهرو فیلمهای دیگر میلانی چون، «دو زن»، «واکنش پنجم» و «زن زیادی» است. «ملی و راههای نرفتهاش» با به تصویر کشیدن ظلمی که بر اثر ناآگاهی زنان بر آنان وارد میشود، سعی دارد تا با رویکردی روانشناختی به درامی آموزنده بدل شود.
۳/ کارگردان فیلم
تهمینه میلانی که تحصیلات خود را ابتدا در رشتهی برق و در ادامه در رشته معماری دانشگاه علم و صنعت به پایان رساند، نخستین فعالیت سینمایی خود را در پی آشنایی با مسعود کیمیایی، به عنوان منشی صحنه در فیلم «خط قرمز» او آغاز کرد. اما ادامهی راه جدی تهمینه میلانی در سینما، پس از دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم از هشتمین جشنواره فیلم فجر برای نویسندگی و کارگردانی فیلم «بچههای طلاق» (۱۳۶۸) رقم خورد. میلانی اوج محبوبیت در بین مردم و مخاطبین درامهای اجتماعی خود با محوریت زنان را پس از ساخت فیلم «دو زن» کسب کرد و تاکنون ۱۴ فیلم در کارنامهی هنری خود در مقام کارگردان دارد که در اغلب آنان به معضلات اجتماعی و حقوقی زنان با رویکردی روانشناسانه میپردازد.
۴/ نکته برجسته فیلم
«ملی و راههای نرفتهاش» هیچ نکتهی برجستهای ندارد که درگیرمان کند. قصه، قصهای ساده و تکراری است. همان قصههای همیشگی تهمینه میلانی که ضربه را از به روز نکردن شخصیتهایش و فیلمنامه میخورد. میتوان گفت که فیلمنامه «ملی و راههای نرفتهاش» با قصهای اجتماعی اما دمده و عقبافتاده که نه یک زوج دهه ۹۰ را بلکه یک زوج دههی ۶۰ یا ۷۰ را نشان میدهد. به لحاظ کارگردانی و طراحی میزانسن نیز همهچیز خیلی معمولی، شبیه به سریالهای تلویزیونی است. شخصیتپردازی نیز به همین مصداق، هیچ تازگی و به روز شدنی ندارد. ملی و سیامک در دههی ۹۰ با همان مشکلات و کشمکشها و با همان راهکارهای به عنوان مثال فیلم «دو زن» نشان داده میشوند. تهمینهی میلانی مهمترین عنصر یعنی زمان حاضر و دنیای امروز (دهه ۹۰) را در پرداخت فیلمش حذف کرده است و بیشترین ضربه را از این موضوع میخورد.
۵/ رخداد اصلی فیلم
درام اجتماعی-روانشناسانه تهمینه میلانی با نشان دادن حال و هوای دو دختر از خانوادههای سنتی که در کلاس خیاطی مشغول هستند، آغاز میشود و با روبهرویی ناگهانی و هیجان کاذب و دخترانهی ملی از دیدن برادر دوستش، که در نگاه اول یک دل نه صد دل، ملی را شیفتهی خود میکند، ادامه مییابد. آشناییای که به قرارهای کوچک و پنهانی سیامک و ملیحه و در نهایت ازدواج آن دو میانجامد و رخداد اصلی فیلم از این نقطه آغاز میشود.
۶/ نوستالژی فیلم
فیلم «ملی و راههای نرفتهاش» حتی در اسم هم ما را به یاد برنامههای اجتماعی تلویزیونی، مانند «هزاران راه نرفته» که به طرح معضلات ازدواج ، اتفاقات و نگرشهای منجر به طلاق و مواردی از این دست در زندگی زناشویی میپرداخت، میاندازد و با گذشت تنها چند دقیقهی ابتدایی فیلم این نوع برنامههای تلویزیونی را بیش از پیش برایمان تداعی میکند. جدای از این منظر، «ملی و راههای نرفتهاش» با به تصویر کشیدن معضلات جوانان در ازدواج که از سر ناآگاهی و عدم شناخت به وجود میآید، در بنمایه بسیار یادآور کارهای پیشین تهمینه میلانی چون «دو زن»، «واکنش پنجم» و «زن زیادی» است.
۷/ پرسشهای فیلم
ملیحه، برای خلاصی از شرایط خفقانآور خانوادگیاش، تن به ازدواجی زودهنگام میدهد. ازدواجی که البته بارقههایی از علاقه و عاشقی را (خیلی ناچیز و کمرنگ) در دل خود دارد. اما پرسشهای اصلی فیلم درست در نیمهی دوم است که برایمان به وجود میآید. زمانی که ملیحه متوجه میشود کاخ آرزوهایش که البته سقف چندان بلندی هم نداشته، با وجود سیامک شکاک، متزلزل و عصبی هرگز آرام نخواهد بود. درست در همین زمان، باید پرسید چرا ملیحه که آن همه ظلم در حقش میشود، تن به ماندن میدهد؟ چرا پس از اعتماد به دکتر بیمارستان و دستگیری سیامک و رفتن نزد خانوادهاش، با دو کلمه حرفی که از برادران و پدرش میشنود به آن جهنم برمیگردد و با رضایت سیامک را از زندان خلاص میکند؟ مگر نه اینکه به حد مرگ از این زندگی متنفر است، پس چرا روزی برای همیشه از خانه نمیرود؟ و یا حتی بیایید توقعمان را مانند ملیحه پایین بیاوریم! چطور وقتی سیامک آن هم ظلم به جسم و روح ملی روا میدارد، برادر ملیحه، به استقبال سیامک که با رضایت ملیحه آزاد شده میرود؟ نه...! این سوالات را تهمینه میلانی نتوانسته در فیلمش پاسخ دهد و زور بیش از حد هم در نشان دادن زندگی سیاهشدهی ملی که هر روز نیز بدتر میشود نمیتواند پاسخ ما باشد.
۸/ ساختار فیلم
فیلم «ملی و راههای نرفتهاش» با روایتی خطی و در فضایی واقعگرایانه آغاز میشود و تا اواخر نیمهی دوم در همان فضای واقعگرایانه نیز ادامه مییابد. اما تهمینه میلانی در انتهای فیلمش و درست در نقطهی پایان سعی دارد تا با باز گذاشتن پایان فیلمش به نوعی تماشاگر را در خلاء فرو برد که البته به نظر نگارنده آنقدر همهچیز معمولی است که اگر در همان دنیای واقعگرایانه نیز فیلم تمام میشد، صدالبته که بهتر بود!
۹/ المانهای فیلم
درام اجتماعی تهمینه میلانی آنچنان سعی دارد که با جهان واقعی و مشکلات اجتنابناپذیر جهان واقعگرایانه برابری کند، که خب به طبع به سراغ نمادین بودن نیز کشیده نشده است.
۱۰/ برگ آس فیلم
«ملی و راههای نرفتهاش» تکراری و کلیشهای است. چه در سینمای تهمینه میلانی، چه در مقایسه با جهان واقعی اطرافمان. سعی دارد تا راهکاری ارائه دهد. راهکاری به نام «خانهی امن». مرکز مشاورهای که میشود از آن بهره گرفت. اما متاسفانه این آدرس غلط است. امیدی است که با پرداخت بدون فکر به آن در فیلم، تبدیل به سرابی میشود که میتوان گفت غیرواقعیتر از آن وجود ندارد. متاسفانه این فیلم هیچ برگ آسی و یا حتی نقطهی جذابی ندارد.
۱۱/ تاثیر فیلم
دنیای پر از خشونت فیلم «ملی و راههای نرفتهاش» جز کمی اعصابخوردی و گفتن جملات اعتراضی به کاراکتری چون ملیحه، تاثیر خاصی ندارد.