اگر باران ببارد

توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم

نخستين ساخته بهتاش صناعی‌ها بر اساس فيلمنامه‌ای از مريم مقدم و صناعی‌ها شكل گرفته كه قهرمان اصلی و محوری آن مردی ٦٠ ساله است كه پس از فوت مادرش به تنهايی در شمال زندگی می‌کند. بخش ابتدايی فيلم به گونه‌يی طراحی شده كه موقعيت اوليه منوچهر به عنوان مردی تنها و منزوی كه در جريان روزگار به نوعی از سوی همگان ترك شده، تثبيت شود. تصوير يك كارمند دخانيات كه هنوز بازنشستگی خود را نپذيرفته و هر روز در دفتر كارش حاضر می‌شود تا روال عادی و ساكن زندگی روزمره و در واقع عادت‌های كهنه را دنبال كند. در اين بخش متناسب با دنيای منوچهر و حال و هوايی كه در آن زندگی می‌کند، شاهد نماهای مختلفی از تنهايی او از زوايای مختلف در خانه، ايوان، كوچه، نانوايی، مسجد و... هستيم كه اين تصاوير بيش از هر چيز كسالت‌بار شدن اين تنهايی را برای كاراكتر اصلی به ذهن می‌آورد. شرايطی كه بدون كلام، نق زدن و آه و افسوس‌های متداول، از حال و هوای منوچهر، رخوت او موقع صبحانه خوردن، آب دادن به گل‌ها، نان خريدن و... حتی از در و ديوار خانه قابل برداشت است و رسيدن به اين وجه مهم با چنين دستمايه‌هايی مهم است. چيدمان هوشمندانه اين شرايط است كه به شكل درونی زمينه‌سازی برای تصميم مهم منوچهر می‌کند تا در سكانس مسجد كه او كمتر حرف می‌زند و اتفاقا شرايطش را پيرمرد ديگری توصيف می‌کند، مطمئن باشيم او در آستانه يك تصميم خطير و انتحاری قرار دارد. تغيير، حركت و سفر را در اشل كاراكتری با پيشينه منوچهر - كه در بخش اوليه فيلم به خوبی معرفی شده- اگر خطير و انتحاری نناميم چه عنوان ديگری می‌تواند داشته باشد؟ در واقع طراحی شخصيت منوچهر و موقعيت اوليه او برای حركت به شدت برآمده از الگوهای كلاسيك درام‌پردازی است كه زمينه سازی‌های لازم انجام می‌شود تا قهرمان وادار به حركت و تغيير شرايط خود شود. اما حركت منوچهر تنها محدود به تغيير جغرافيا و رفتن از شمال به تهران نيست بلكه تغيير مهم‌تر اتفاقی است كه در طول سفر در درونش می‌افتد و او را وادار به كالبدشكافی گذشته‌ای می‌کند كه گره ذهنی او در طول همه سال‌های زندگی‌اش بوده و به همين دليل هم به جست‌وجوی دوست دوران جوانی‌اش، خسرو بر می‌آید. پرداخت شخصيت خسرو به عنوان كاراكتری كه هيچ وقت او را نمی‌بینیم بلكه بهانه‌يی برای حركت و جست وجوی منوچهر است تا گذشته و خودش را مرور كند، بيش از هر چيز برآمده از پرداخت غيركلاسيك و مدرن چنين قصه‌ای است كه با وجود برخورداری از مايه‌های مستعد برای تبديل شدن به يك درام كلاسيك متعارف، بر معدود خرده روايت‌های فرعی متمركز می‌شود كه در جغرافيای جديد منوچهر را درگير می‌کند تا از خلال آنها اين شخصيت بازشناسايی شود. در اين مسير حضور كاراكترهای فرعی و نوع ارتباط منوچهر با آنها نيز علاوه بر پردازش اين شخصيت، به نمود روند تغيير تدريجی او و انعطاف پذيری‌اش در برقراری ارتباط با اطرافيان كمك می‌کند. اين ارتباط به ويژه از وجه تضاد و تقابل و نهايتا به تعامل رسيدن دو نسل نيز حايز اهميت است و می‌تواند همجواری و همراهی منوچهر و دو جوان را واجد زيرلايه‌هايی كند كه به فراخور ذهنيت و دغدغه‌مندی هر مخاطب متفاوت است. ويژگی مهم اين بخش يا به شكل نمادين ارتباط بين نسل‌ها، سويه‌های بكر و جديدی است كه نويسنده و فيلمساز از دل اين همراهی بيرون كشيده‌اند و بدون آنكه مانور زيادی روی اين وجوه بدهند، فضا را برای بسط يافتن ذهن مخاطب و پر كردن جاهای خالی بنا به ذهنيت خاص او باز می‌گذارند. در واقع جنس تازه اين روابط و به نوعی بی‌واسطگی جذابی كه بين منوچهر و دو جوان با وجود همه تضادها برقرار می‌شود اين همراهی را ملموس و جذاب می‌کند. مثل داستان‌های متعددی كه دختر درباره خودش می‌بافد اما در نهايت قصه واقعی‌اش را می‌گوید كه تازه و غيركليشه‌يی است و منوچهر هم به كمكش می‌رود يا همين اسم‌ نويسی برای سفر به كره مريخ. در نهايت پس از تجربه‌های از سر گذشته، ديگر به نظر نمی‌آید ديدن يا نديدن خسرو همان اهميت اوليه را برای منوچهر داشته باشد و لزوما بخواهد اين اعتراف تاريخ گذشته را برای دوستش تعريف كند چرا كه او جنس ديگری از رابطه و همراهی را تجربه كرده كه در اشل كاراكتری همچون منوچهر يك آزمون خطير است. كارگردانی اين درام شخصيت‌پردازانه نيز متناسب با قصه‌ای كه كلاسيك آغاز می‌شود اما در ادامه مسيری متفاوت و مدرن را طی می‌کند، بيش از آنكه بهانه‌یی برای به رخ كشيدن توانایی‌های يك فيلمساز اول باشد برآمده از درك نياز فيلمنامه و رسيدن به بهترين، ساده‌ترين و گوياترين اجرا از متنی است كه در مرحله نگارش هم کارگردانی شده است. نقش آفرینی شمس لنگرودی نه به عنوان شاعری برجسته بلكه به عنوان كاراكتر نمايشي منوچهر كه در فيلم «احتمال باران اسيدی» به زوايای پنهان زندگی او سرك كشيده می‌شود، از ويژگی‌های منحصر به فرد فيلم است كه در ملموس شدن این شخصیت نقش مهمی دارد.