قدم زدن در مرداب

توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم

ایده‌ی مرکزی «گیتا» بارها در سینمای ایران و جهان تجربه شده و توقع می‌رفت که کارگردان در پردازش آن، تمهیدهای خلاقانه‌‌ای اعمال کند اما صرفا به همان کلیشه‌ها آن هم با اجرایی ساده فکر کرده است. این‌ که زوجی، پسر یک زن را به فرزندی قبول می‌کنند و زن بعد از مرگ پسری که حالا سن و سال جوانی را هم طی کرده، دوباره سر و کله‌اش پیدا شود؛ کشمکش و تقابل مادری که فرزندی را به دنیا آورده، با مادری که او را بزرگ کرده. در این میان بحران اصلی به‌خوبی شکل گرفته؛ این که خود پسر قبل از مرگ و چندین سال قبل، از هویت اصلی‌اش با اطلاع بوده و حالا مرده و این قضیه منجر به تشویش مادر دوم و راز آلودگی روابط می‌شود اما در جهت قوام ‌یافتگی این ایده با پردازش و اجرایی روبه‌رو هستیم که بیشتر با ساز و کار تله ‌فیلم همخوانی دارد. مصداق‌‌ها فراوان‌اند؛ مادری که با شنیدن خبر مرگ فرزندش غش می‌‌کند، مادری که مدام گریه می‌کند، مادری که نای حرف زدن ندارد، پدر و مادری که با وسایل فرزندشان مدام درگیری عاطفی پیدا می‌کنند و... خب این‌‌ها پیش‌ پا افتاده‌ترین حالت‌های مادری است که فرزندش را از دست داده اما به همین شکل و بدون هر گونه پالایش و پیرایشی در فیلم به کار رفته است.

اما مهم‌ترین معضل فیلمنامه، سرگشتگی و بلاتکلیفی نویسنده و پیرو آن کارگردان میان انتخاب قهرمان داستان و باورپذیری آن نزد مخاطب است. واقعا شخصیت اصلی و قهرمان داستان کیست؟ ابتدا به نظر می‌رسد پسر است که در خارج تحصیل می‌کند و از طریق اینترنت مدام با والدینش چت می‌کند، بعد مادر قهرمان می‌شود و روایت را پیش می‌برد و بعد پدر. در صورتی که فیلم اصلا پتانسیل تغییر قهرمان و تغییر راوی را ندارد. به خاطر همین تا مخاطب آماده می‌شود که با یکی از شخصیت‌ها احساس همدلی برقرار کند، تمرکز داستان از او خارج شده و بر پایه‌ی رفتار شخصیت دیگری بنا می‌شود.‌

کیفیت اجرا ضعیف‌تر از فیلمنامه است. در واقع اگر در فیلمنامه چند ایده‌ی جذاب مثل تقاضای پسر از مادرش برای فرستادن یک فیلم شصت ثانیه‌ای از ایران، بالا رفتن مرد از دکل بعد از مرگ فرزندش و گریه کردن او در ارتفاع، ایده‌ی شک کردن مادر به شوهرش... به خوبی لحاظ شده و گاهی به فیلم قوام داستانی می‌بخشد، در ساختار آن ‌قدر همه چیز باری به هر جهت است که می‌توان به راحتی به بسنده کردن کارگردان به مصور کردن فیلمنامه از روی کاغد بدون هیچ حذف و اضافه‌ای فکر کرد. هیچ ‌گونه تصویرپردازی و فرم بصری خلاقانه‌ای در فیلم قابل شناسایی نیست و دم‌ دستی‌ترین حرکات دوربین به کار رفته است و به نظر می‌رسد همه چیز به بازی و در واقع بداهه پردازی‌های بازیگران متکی بوده است. اما ضعف اصلی در ساختار به همین بازی‌ها مربوط می‌شود. مریلا زارعی بیش‌ترین تلاش ممکن را در پروراندن شخصت داشته و حتی گاهی فوق‌العاده ظاهر می‌شود. اما مشکل این‌جاست که شخصیت او فاقد هر نوع ظرافت و عمق‌ یافتگی بوده و همین باعث شده که بازی‌اش در بیش‌تر موارد نمایشی به نظر برسد. در مقابل او بازی حمیدرضا آذرنگ کمتر جذابیت لازم را دارد. او که در این سال‌ها با بازی‌های جذابش در فیلم‌های «ملکه» و «آسمان زرد کم ‌عمق» نشان داد که مهارت لازم را در اجرای نفش‌های پیچیده دارد، در اینجا صرفا حضور فیزیکی دارد و بیشتر از طریق بازی مکانیکی سعی کرده تلاطم روحی‌اش را انتقال دهد و ناموفق بوده است. البته باید توجه داشت که در فیلمنامه امکان عرض ‌اندام بیشتر برای او طراحی نشده. مثلا در نظر بگیرید پدری که با خبر دختر بودن بچه‌‌اش می‌خندد و شخصیت در فیلمنامه دقیقا به همین شکل نوشته شده و بازیگر هم صرفا می‌خندد. یا وقتی پدری تابوت پسرش را می‌بیند و صرفا دچار بهت می‌شود و اینجا بازیگر هم عین همین کار را می‌کند. به طور کلی «گیتا» بر خلاف اسمش که پیش‌ فرض قهرمان بودن خود گیتا را در ذهن تداعی می‌کند نه تنها قهرمانی ندارد- چه به معنی کلاسیک و چه به معنی مدرن- بلکه حداقل جذابیت لازم در شخصیت‌ها نیز لحاظ نشده تا به امید خلاقیت بازیگران بشود به نتیجه‌ی آبرومندی رسید و گام اول را در سینمای بلند محکم برداشت. «گیتا» بیشتر به قدم زدن در مرداب شبیه است که هر چه فیلم به انتها نزدیک می‌‌شود عملا شخصیت‌ها و ماندگاری‌شان غرق و فراموش می‌شود.