این سه زن

توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم

«هفت و پنج دقیقه» چهارمین تجربه سینمایی عسگرپور است، اما یک تجربه کاملا متفاوت نسبت به آثار پیشین او. شاید کمترین وجه این تفاوت در لوکیشن و جغرافیای قصه باشد که در فرانسه می‌گذرد، حتی می‌توان آن را نوعی آزمون و خطا و تجربه یک کارگردان دانست که جسارت ریسک‌پذیری را دارد. عسگرپور پس از تجربه فیلم جنگی «پرواز در نهایت»، فیلم معناگرای خوش ساخت «قدمگاه» و فیلم ترسناک «اقلیما»، در «هفت و پنچ دقیقه»، فیلمی روانشناختی – اجتماعی را روایت می‌کند که با درام و فضاسازی سرد و تلخ، صورت‌بندی می‌شود. «هفت و پنج دقیقه» روایتگر زندگی سه زن است که هر یک به دلایلی به مرز ناامیدی و خودکشی می‌رسند و این مولفه مشترک به گونه‌ای در این سه خط قصه تشدید شده است. هر چند قرار بوده فیلمنامه در ایران با حضور شخصیت‌های ایرانی موضوع مرگ و زندگی و ناامیدی را برجسته کند، اما به نظر می‌آید جایگزینی شخصیت‌های زن خارجی توانسته روایتگر قصه‌ای متاثر از فضا و روابط همان جغرافیا باشد. از این حیث شاید بتوان فیلم را نوعی جامعه‌شناسی ایرانی از جامعه غربی دانست که پارادایم و نگاه شرقی را در پس دوربین فیلمساز ایرانی‌اش می‌توان به درستی تشخیص داد. با این حال عسگرپور تلاش می‌کند این تحلیل را در بستر بافت و ساخت فرهنگی- اجتماعی جغرافیای اثر، بازنمایی کند. فیلم مرا به شدت یاد کتاب معروف «امیل دورکیم» درباره خودکشی انداخت. این جامعه‌شناس خودکشی را نه به مثابه یک وضعیت یا بحران روانشناختی، که به مثابه یک پدیده اجتماعی بررسی کرده که ازجمله می‌توان به مهاجرت به عنوان یکی از متغیرهای آن اشاره کرد. فیلم در این نقطه و با بیان مسئله مهاجرت به تحلیلی دورکیمی از سوژه بحرانی خود دست می‌زند. این تلخی و بحران در فضاسازی‌ها و رنگ‌آمیزی سرد فیلم نیز تبلور می‌یابد.

فیلم دارای نوعی ساختار اپیزودیک پیوسته است که داستان این سه زن را در یک امتداد درهم تنیده روایت می‌کند. شخصیت اصلی زن نویسنده‌ای است در گیرودار انتشار کتاب، زمین‌گیر شدن مادر، زندگی سرد و بیماری سرطان خودش، که زندگی شخصیت‌های کتابش نیز موازی خط زندگی او روایت می‌شوند. قصه دوم ماجرای دختری عرب است که مورد تعرض قرار گرفته و موقعیت خانوادگی، اجتماعی و حتی ازدواجش با این اتفاق مختل می‌شود. زن دوم نیز مادری جوان و ترک شده با فرزندش است که به تدریج با چهره خیانتکار شوهرش مواجه می‌شود. همه این زن‌ها و هر کدام به واسطه تجربه‌ای متفاوت اما آسیب روانی مشابه در آستانه خودکشی و خودویرانگری قرار می‌گیرند. هم پوشانی شخصیت‌های زن کتاب نویسنده نیز موقعیتی برای روایت موازی در فیلم ایجاد می‌کند، ضمن اینکه از این طریق یعنی از طریق شخصیت‌هایی که توسط زن نویسنده خلق شده‌اند، بحران و کشمکش خود او در همین موقعیت مشابه نیز بازنمایی می‌شود. از همین رو در همین فضای تلخ و سرد و مایوس کننده که گویی تجلی بصری افسردگی و ملال است، می‌توان درنهایت بارقه‌ای از امید و روشنایی در دل ظلمت را دید. فراتر از تحلیل مضمون می‌توان به این فیلم از حیث جنس و نوع ساخت هم پرداخت، به این معنی که به نظر می‌رسد عسگرپور قصد نداشته یک فیلم فرانسوی بسازد، بلکه تلاش کرده در فرانسه یک فیلم ایرانی بسازد. از این حیث می‌توان آن را با فیلم «گذشته» فرهادی مقایسه کرد.

عسگرپور به عنوان یک فیلمساز ایرانی، نگاه و حتی اعتقادات خود را در یک موقعیت فرانسوی تزریق می‌کند و از طریق زبان سینما، حرف‌های خودش را می‌زند. با این حال نکته جالب اینجاست که اگر مخاطب نام فیلمساز را نداند، یا مثلا رضا عطاران و رضا کیانیان در فیلم حضور نداشتند، نمی‌توانست حدس بزند که کارگردان این فیلم یک ایرانی است. درحقیقت فیلمساز تلاش کرده ضمن وفاداری بومی در مضمون و ایدئولوژی، در فرم و ساختار روایی به سینمای اروپایی نزدیک شود و در این زمینه هم تا حدود زیادی موفق بوده است. با این حال با توجه به موضوع انسانی و بین‌الذهانی فیلم، مخاطب این فیلم هم یک فرانسوی است و هم یک ایرانی و هم هر انسانی که در گوشه‌ای از دنیای مدرن زندگی می‌کند.