درد، نام دیگر من است

توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم

اولین تجربه بلندسیدجمال سیدحاتمی در حوزه سینمای اجتماعی، راه بسیار سختی را پیموده و با در نظر گرفتن مناسبات اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی، زندگی یك خانواده‌ی فقیر را به تصویر کشیده است كه درگیر اعتیاد پدر و مشکلات اعضای خانواده با یکدیگر است. «لاک قرمز» می‌کوشد با دوری از احساسات غلوشده و گریز از دام سانتی‌مانتالیسم به ملودرامی آبکی بدل نشود و با وجود نمایش شرایط یك خانواده‌ی مستأصل و درگیر با فقر فرهنگی، اقتصادی و دیگر ناهنجاری‌های حاکم بر جامعه، از سیاه‌نمایی خودداری كند. در واقع فیلم همانند بسیاری از آثار مشابه، صرفا نشان‌دهنده‌ی نابودی و اضمحلال و فروپاشی نیست، بلكه مثل «من ترانه پانزده سال دارم» اثر رسول صدرعاملی داستان دختر نوجوانی است كه در حساس‌ترین سال‌های عمرش با بدترین اتفاق‌های ممكن مواجه می‌شود و به جای شانه خالی كردن و جا زدن و واماندن از ادامه‌ی زندگی، قهرمانانه برای حفظ خانواده‌اش تلاش می‌كند.

سیدحاتمی با ترسیم روحیات، دغدغه‌ها و رویاهای دنیای نوجوانانه‌ی اكرم (با بازی پردیس احمدیه) در ابتدای فیلم، و سپس با همراه کردن تماشاگر با مشكلات وی (كه خود مقصر پیش آمدن آن‌ها نیست و صرفا حاصل بی‌تدبیری، بی‌مسئولیتی و البته بدشانسی پدر و مادر اوست) و نهایتا با پایان‌بندی خوب فیلم (كه اكرم در آن مشغول كندن سبیل عروسک‌های پدرش و پوشاندن لباس عروس مادرش و بزك كردن آن‌ها با همان لاك قرمز اول فیلم است) سعی دارد ما را در جریان فشار و بحران‌های زندگی دختری بگذارد كه می‌کوشد زودتر از موعد، سرپرستی برادر و خواهر كوچك‌ترش را به دست بگیرد و نان‌آور خانواده‌ی بدون سرپناهش باشد.

برای كشف سایر جذابیت‌های فیلم‌نامه‌ی «لاك قرمز» لازم است علاوه بر تحلیل موشكافانه شخصیت اكرم (كه محور داستان است) اشاره‌ای به شخصیت پدر معتاد (بهنام تشكر) و مادر (پانته‌آ پناهی‌ها) به عنوان دو شخصیت تاثیرگذار فیلم داشت. پدر بر خلاف کلیشه‌ی پدرهای معتاد سینما، شناسه‌هایی هم‌چون دلسوزی، همراهی، غرور و مهربانی دارد. از عدم علاقه‌ی پدر به ساخت نردبان و ابزارآلات چوبی به دلیل بی‌احترامی به صنعت و هنرش، بستن بند كفش دختر و پشیمانی بعد از كتك‌كاری با همسرش، می‌شود فهمید كه در فیلم‌نامه هم قصد بر این بوده است که شخصیت متفاوت و موثری به نمایش گذاشته شود. از سوی دیگر، عدم دلسوزی اكرم برای مادر كتك‌خورده‌اش و رفتارهای بعدی مادر، خبر از مادری بی‌فكر می‌دهد. این درست است که اصرار مادر به رفتن اكرم به اراك از سر ناچاری است اما در واقع جور كردن بساط ازدواجی اجباری است كه به نظر می‌رسد یكی از علت‌های بداقبالی خود او در زمان حال است. از چنین نكته‌ها و جزییاتی می‌توان فهمید كه چرا اكرم جلوی پدرش را در هنگام ضرب‌وشتم مادر نمی‌گیرد و جلوتر، مانع فحش دادن مادر به پدر مرحومش می‌شود.

در پایان با در نظر گرفتن موسیقی كوتاه پایان هر سكانس كه كاركرد نفس عمیق پایانی را برای تمام اتفاق‌های ناگوار آن فصل دارد و ترانه‌ی پایانی كه با صدای سازهای آکوستیک و سنتی همراه می‌شود، و با كمك تدوین خوب و فكرشده‌ای كه با وجود تعدد لوكیشن و اتفاق‌ها، مانع افتادن ریتم فیلم شده است، «لاك قرمز» را می‌توان یك درام کلاسیک شخصیت-موقعیت موفق ارزیابی کرد که علاوه بر بررسی رفتارهای قهرمان نوجوانش در جریان اتفاق‌های داستان، به عنوان زنگ خطری برای جامعه‌ی معاصر هم عمل می‌کند.