خوش‌ریتم ولی کم‌عمق

توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم

فیلمنامه «کارگر ساده نیازمندیم» فیلمنامه مهندسی‌شده و منسجمی است که با ریتم تندی که فیلمساز به آن داده است به اثری درگیرکننده و سرگرم‌کننده تبدیل شده است. فیلمنامه‌ای که فراز و فرود و نقطه عطف دارد، در آن گره و گره‌گشایی به خوبی اتفاق می‌افتد و شخصیت‌ها و آدم‌ها طوری به هم ارتباط داده می‌شوند که هم می‌توان تا پایان به تماشای فیلم نشست و هم روابط آن را درک کرد. مشکلی که فیلمنامه پدرام کریمی با آن روبرو است بیشتر به عمق نبخشیدن و در سطح ماندن آدم‌ها و داستان مربوط می‌شود. امر مهمی که شاید تماشاگر عام از آن غافل شود ولی تماشاگر حرفه‌ای‌تر سینما از آن مطلع می‌شود و تعدد شخصیت‌ها و اتفاقات آن را از عمق نداشتن آدم‌ها مغفول نمی‌کند.

فیلمسازان و سینماگران ایرانی عمدتا از موفقیت و فروش فیلم‌های دیگر همکاران خیلی خوب استفاده می‌کنند و تعداد زیادی از آثار فیلمسازان بعد از انقلاب متاثر از نگاه و تکنیک عباس کیارستمی و اصغر فرهادی بوده است. اما در سال‌های نزدیک‌تر پدیده مهمی در سینمای ایران مطرح شد که سعید روستایی نام داشت. جوان مستعدی که با کارگردانی و نویسندگی فیلم «ابد و یک روز» هم توانست دل منتقدان و داوران جشنواره را بدست آورد و هم در اکران عمومی موفق باشد. به نظر می‌رسد «کارگر ساده نیازمندیم» هم از نظر تعدد شخصیت‌ها و هم از نظر ضرباهنگ خود بیش از هر چیز به فیلم «ابد و یک روز» شبیه باشد و وامدار آن محسوب شود. در هر دو اثر با داستانی جذاب و پرکاراکتر روبرو هستیم که تماشاگر هنوز به فرجام رفتارها و کنش‌های شخصیت اول فکر نکرده دومی از راه می‌رسد و با این تمهید جایی برای نزدیک شدن و همذات‌پنداری با آدم‌های داستان باقی نمی‌ماند.

از جهت دیگر و از نظر چیدمان شخصیت‌ها و اتفاقات فیلمنامه «کارگر ساده نیازمندیم» شبیه آثار اخیر اصغر فرهادی است. دیالوگ‌های پینگ‌پنگی و تاثیرگذار در ادامه داستان، انسجام اتفاقات و رویدادها و داشتن قهرمان و روایت کلاسیک‌گونه از جمله شباهت‌هایی است که می‌توان بین فیلمنامه «کارگر ساده نیازمندیم» و مثلا فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی قایل شد. هر دو به دلیل داستانگو بودن و شخصیت داشتن و نقاط عطف و گره‌گشایی‌ها به شدت جذاب هستند ولی پس از تماشای فیلم تماشاگر سوالات زیادی را در ذهن خود متصور می‌شود که اغلب بی‌جواب و نامفهموم باقی می‌ماند.

اگر بخواهیم مصداقی‌تر بحث را جلو ببریم کار راحت‌تر و قابل فهم‌تر می‌شود. قدم کارگر ساده‌ای است که به دختر صاحب‌کارش، مونس، علاقه‌مند است. رحمت برای راه‌اندازی و گسترش فلافل‌فروشی‌اش از جهان پول نزول گرفته و گرفتار و نگران این مساله است، سیامک صفری همسایه و طرف مورد معامله رحمت از دوستان و همکاران جهان است، صفری با نقشه‌ای که جهان به او پیشنهاد داده باعث پاپوش درست کردن برای نورسته همسر صیغه‌ای جهان است و… به این‌ها عزیز به عنوان کارگر جهان و فامیل قدم و حاتم به عنوان جوان شهرستانی و جویای کار و گمشده‌اش و میمنت همسر رحمت را هم می‌توان اضافه نمود. با همین چند خط می‌توان به این نتیجه رسید که چقدر خوب داستان آدم‌ها و زندگی‌شان در هم تنیده شده و چه میزان شخصیت برای پیشبرد داستان تاثیر داشته‌اند.

اما پس از مرگ ناگهانی و مشکوک رحمت که یکی از نقاط عطف داستان است داستان وارد فاز دیگری می‌شود و نقش قدم و جهان در فیلمنامه بیشتر خودش را نمایان می‌کند.

جهان به عنوان مرد مرفه و ثروتمندی که به ظاهر دست به خیر نیز هست آنچنان پست و سیاه به تصویر کشیده که هرکاری دلش می‌خواهد می‌کند و هیچ‌کس هم نه از نقشه‌هایش بویی می‌برد و نه آنچنان در مقابلش می‌ایستد. (سکانس دعوای قدم و غیرتی‌شدن او جلوی ساختمان جهان این ادعا را نقض نمی‌کند چرا که پس از آن و در اقدامی نامناسب و غیرواقعی، قدم با آن عصبانیت و غیض پای مذاکره و صحبت با جهان می‌نشیند). از آن طرف با قدم مواجهیم که از شهرستان آمده و بی‌کس و کار است و شخصیت معصوم و سفید داستان است. کلیشه پسر یا دختر شهرستانی ساده و معصوم و قرارگرفتن در مقابل گرگ‌های شهر (بخوانید تهران) از جمله ایده‌های کلیشه‌ای و ناکارآمد فیلمنامه کریمی است که قطعا در بسیاری از جهات توی ذوق تماشاگر خواهد زد.

شخصیت منفعل میمنت با بازی خوب ولی تکراری یکتا ناصر و همچنین بازی‌های سیامک صفری و آتیلا پسیانی به جهت کلیشه‌ای و تکراری‌بودن شخصیت‌شان به نوعی هدر رفته‌اند و توانایی و مهارت‌شان آنچنان نمایان و آشکار نمی‌گردد.

بهرام افشاری در نقش قدم از پدیده‌های سینمای ایران در سال گذشته و از بهترین بازیگران جشنواره سی و پنجم بود که متاسفانه دیده نشد و کارش به چشم نیامد در حالی که افشاری پس از ایفای چند نقش کوتاه در «لانتوری» درمیشیان و «علی‌البدل» سیروس مقدم، نشان داد با وجود فیزیک خاص‌‌اش چقدر توانمند و بازیگر است.

سحر قریشی در ایفای نقشی متفاوت که با اکثر تیپ‌های قبلی‌اش فرق داشت، موفق ظاهر شد و به مدد کستینگ خوب منوچهر هادی و انتخاب او به عنوان یک دختر شهرستانی زیبا و فریب‌خورده توانسته یکی از بهترین نقش‌آفرینی‌های کارنامه بازیگری‌اش را در «کارگر ساده نیازمندیم» تجربه کند.

بطور کلی باید گفت «کارگر ساه نیازمندیم» یک از آثار غیرکمدی سینمای ایران است که قابلیت جذب مخاطب را دارد ولی در این وانفسای اقبال صد در صدی مردم به کمدی شاید خیلی مورد اقبال قرار نگیرد و فروش بالایی نکند، اما داشتن فیلمنامه هر چند با عیب و نقص‌های کوچ و بزرگ که روی آن فکر شده است در کنار بازی‌های متفاوت و خوب از بازیگران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای مهم‌ترین شاخصه‌های فیلم هادی محسوب می‌شود که آن را در حد اثری معقول و قابل تماشا در سینمای ایران ثبت می‌کند.