خوش‌ساخت و میان تهی

توجه: خطر لو رفتن داستان فیلم

«كوپال» فيلمی تجربی با ايده‌ای جذاب و دراماتيك است كه در بسط و گسترش درام و پهن كردن تور قصه با كاستی‌هايی روبه‌روست. به همين دليل به فيلم كوتاهی می‌ماند كه زمانش طولانی شده، بدون آن ‌كه كشش اداره كردن يك فيلم بلند را داشته باشد.

اين فيلم به نويسندگی و كارگردانی كاظم ملايی، نخستين تجربه بلند سينمايی اين فيلمساز جوان است كه فيلم‌های كوتاه متعددی همچون «منها» و «ديليت» را ساخته كه در جشنواره‌های داخلی و خارجی مورد توجه قرار گرفته‌اند. فيلم «كوپال» برگرفته از نام كاراكتر اصلی يعنی دكتر احمد كوپال، زندگی يك شكارچی و تاكسيدرميست چاق را در آخرين روز سال روايت می‌كند كه با يك بحران مواجه می‌شود.

انتخاب اين شخصيت خاص به عنوان محور اصلی قصه تازگی و بداعت دارد و طبعا درامی متاثر از ويژگی‌های شخصيت‌پردازانه تخصص و شغل او، از نقاط امتياز اوليه فيلم است.

درواقع چاق بودن در كنار علاقه به حيوانات و شكار و تاكسيدرمی كردن آن‌ها، شمايلی منحصربه فرد از اين كاراكتر ساخته كه اين تصوير با حضور لوون هفتوان به عينيتی قابل قبول و كنجكاوی‌برانگيز رسيده است. مردی كه در ويلای شخصی و تودرتوی خود كه كارگاه تاكسيدرمی را نيز دربر می‌گيرد، با سگش، هايكو، زندگی می‌كند و حالا در آخرين روز سال در تلاش است تا با مهيا كردن شرايط مورد نظر همسرش، او را به آشتی وادارد و به خانه بازگرداند.

همه اين‌ها تعريف موقعيت اوليه كاراكتر است كه با تكيه بر صحنه‌پردازی و جلوه‌های بصری به شكلی جذاب و قابل قبول برای مخاطب به تصوير درآمده و او را مشتاق می‌كند تا برای همراهی با ادامه كار ترغيب شود.

اما نكته اينجاست كه استفاده دراماتيك از ويژگی‌های شخصيت‌پردازانه كاراكتر در قصه و روند درام در همين سطح باقی مانده و در ادامه با سويه جديدی مواجه نيستم جز تكرار و البته درجا زدن در اين تعريف اوليه و موقعيتی ساكن.

درواقع وقتی تلاش متظاهرانه كوپال برای متقاعد كردن فيروزه جواب نمی‌دهد و او خانه را ترك می‌كند، با بحران زندانی شدن او در كارگاه تاكسيدرمی و عدم امكان برای ارتباط برقرار كردن با جهان بيرون مواجه می‌شويم كه فيلم در همين موقعيت متوقف می‌شود.

فالشبك‌هايی از گذشته كه همه اطلاعات را يك‌جا می‌دهند، تصاوير راز بقا در تلويزيون، ناكامی در برقراری تماس تلفنی، ناكامی در باز كردن در با استفاده از وسايل تاكسيدرمی، فشار گرسنگی كه منجر به خيال‌پردازی می‌شود و ارتباط با هايكو، مجموعه كنش و واكنش‌هايی هستند كه در اين شرايط از كوپال سر می‌زند و اين سوال را به وجود می‌آورد كه اگر كوپال شكارچی يا تاكسيدرميست نبود، برای نجات چه كار می‌كرد؟ طبعا همين كارها را با كمی تغيير، و به همين دليل می‌توان مدعی شد اين شغل، مهارت و تخصص نتوانسته شخصيت را دارای هویت و بعدی جديد كند تا منجر به كنش و واكنش‌هايی متفاوت شود.

درواقع فيلمساز بخش اصلی فيلم را به مجادله مرگ و زندگی كوپال پشت در بسته اختصاص داده تا درنهايت برای رسيدن به كليد مجبور به سلاخی سگ مورد علاقه‌اش شود –كه لابد كنش شخصيت‌پردازانه و برآمده از مهارت اوست- درحالی ‌كه ميان قصه تهی است و با اين تكرار مكررات نمی‌توان فضای ذهنی مردی را كه به اين كنش نهايی دست می‌زند، قابل باور و متاثر از بحران نشان داد.

می‌توان كلی مفاهيم و تحليل‌های فلسفی و روان‌كاوانه از زندانی شدن كوپال در كارگاه تاكسيدرمی با كلی حيوان خشك‌شده و دست زدن به سلاخی هايكو نسبت داد - كه اين آخری نوعی تسليم شدن ناخواسته به خواسته فيروزه است - اما آيا واقعا اين كنش و واكنش‌ها در راستای مسيری است كه در طول روند درام، كاراكتر به واسطه تجربه‌های از سر گذشته به آن رسيده، يا انتخابی از پيش تعيين‌شده از سوی فيلمساز است كه به هرحال كاراكتر و فيلم بايد به اين نقطه برسند تا حرف و هدف نهايی فيلم تامين شود؟

به گفته بهتر، فيلمساز توانسته تصوير اوليه كاراكتر محوری قصه خود را به درستی ترسيم كند، اما در ادامه با حركت مداوم بر سويه‌های نمايشی و سمبوليك اين شخصيت و به هم ريختن جهان واقعيت و ذهن، به گونه‌ای از نزديك شدن به بطن كاراكتر و حال‌وهوايش غافل شده و به همين دليل هم تنها يك شمايل نمايشی از يك شكارچی و تاكسيدرميست چاق در ذهن مخاطب باقی می‌گذارد و بس.

«كوپال» فيلمی است كه دستمايه‌های اوليه برای تبديل شدن به يك فيلم تجربی متفاوت و نامتعارف را دارد، اما به واسطه كم‌توجهی به قصه، متوقف شدن در سطح اوليه درام و پرداختن صرف به جلوه‌های بصری و تصويری، از تبديل شدن به يك اثر جذاب و در عين حال نامتعارف بازمی‌ماند. به همين دليل است كه به نظر می‌آيد ايده اصلی فيلم با پرداخت فعلی بيشتر مناسب يك فيلم كوتاه خوش‌ساخت و خوش‌ريتم است كه می‌تواند مخاطب را ميخكوب كند، نه يك فيلم بلند ۹۰ دقيقه‌ای.