عبدالرضا کاهانی؛ روایت توقیف یا توفیق

- یه سیگاری بکشیم و بعدش دیگه کار، کار، کار

عبدالرضا، متولد یک دی ماه سال ۱۳۵۲در شهر نیشابور است، از نوجوانی به هنر گرایش یافت و از سن چهارده سالگی بازیگری، نویسندگی و کارگردانی نمایش‌های بسیاری را در مدرسه تجربه کرد و فعالیت ‌در این زمینه‌ها را در دانشگاه نیز ادامه داد، در این دوران او موفق به دریافت چندین جایزه دانش‌آموزی و دانشجویی نیز شد.

رضا با به پایان رساندن دوران تحصیل خود در مدرسه و دریافت مدرک دیپلم در رشته علوم انسانی در نیشابور برای ادامه مسیر خود راهی دانشگاه آزاد اراک و مشغول به تحصیل در رشته بازیگری تیاتر شد.

سال ۱۳۷۵ به تهران آمد و در زمره ورودی‌های دانشکده هنر و معماری قرار گرفت تا کارشناسی ارشد خود را در رشته کارگردانی نمایش ادامه دهد، اما پس از چند ترم و در مرحله ارائه‌ی پایان‌نامه، تحصیلات خود را رها کرد.

کاهانی در ۱۶ سالگی یک‌بار طعم ساخت فیلم کوتاهی با عنوان «خنده» را به کارگردانی و تهیه‌کنندگی خودش چشیده بود، اما پس از سال‌ها ، فعالیت‌های حرفه‌ای خود را با نگارش فیلم‌نامه «سفر به شرق» از سال ۱۳۷۷ آغاز کرد. وی در این میان مدتی را صرف کارگردانی فیلم‌های کوتاه خود کرد تا چم و خم ساخت یک اثر هنری و اداره عوامل یک فیلم را به دست آورد.

از سال ۱۳۸۳ رضا در قامت یک کارگردان سینمایی قرار گرفت و از همان دوران مشکلات عدیده‌ای دامن‌گیر این فیلم‌ساز شدند؛ نخستین فیلم بلند او «رقص با ماه» در نیمه راه فیلم‌برداری به دلیل اختلاف با تهیه‌کننده رها شد و به مرور زمان از بین رفت و این آغاز دردسرهای سریالی کاهانی جنجال برانگیز بود.

«آدم» عنوان نخستین ‌فیلم بلند کاهانی، تولید شده در سال ۱۳۸۵ است، این فیلم پس از حضور در جشنواره فیلم فجر آن‌سال توسط وزارت ارشاد توقیف و پس از سه‌‌سال بدون اکران راهی شبکه نمایش خانگی شد؛ کاهانی از آن پس در پی ساخت هر فیلم بی نصیب از توفیق توقیف نماند.

سال ۱۳۸۶ رضا تصمیم به ساخت «آنجا» گرفت، نسخه نهایی برای دریافت مجوز نمایش راهی ارشاد شده بود که بلافاصله توسط وزارت ارشاد دولت نهم، «آن‌جا» نیز توقیف شد و از حضور در جشنواره فیلم فجر بی‌نصیب ماند.

کاهانی که مرد از پای درآمدن نبود، از آغاز فعالیت‌های حرفه‌ای خود، با تمام مشکلاتی که بر سر راهش قد علم کرده‌‌اند، سالانه ساخت یک فیلم سینمایی را به کارنامه هنری خود افزوده است.

سال ۱۳۸۷ سومین ساخته رضا با عنوان «بیست» بالاخره موفق شد تا به اکران عموم برسد و خود را روانه هفدهمین دوره جشنواره فیلم دمشق بکند، «بیست» جایزه نقره مسابقه بین‌المللی فیلم‌های بلند این جشنواره را از آن خود کرد و بیستم تیر ۱۳۸۸ موفق به دریافت جایزه ویژه هیئت داوران چهل و چهارمین دوره جشنواره فیلم کارلووی واری در جمهوری چک شد.

سال ۱۳۸۸ «هیچ» فرزند چهارم کاهانی نیز متولد شد، اما تنها در یک ‌سانس در جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر آن هم ‌برای اهالی مطبوعات اجازه اکران گرفت و با عنوان «سیاه نمایی» توسط وزارت ارشاد وقت توقیف شد، اما چندی بعد ارشاد ترجیح داد تا این فیلم‌ را رفع توقیف کند و «هیچ» با اعمال سانسور‌هایی نوروز سال ۸۹ در سینماهای‌ ایران به اکران عمومی درآمد.

تا قبل از قیل و قال‌هایی که رضا برپا کند، قانونی با عنوان «دریافت مجوز نمایش خارجی» برای اکران فیلم‌‌ها در خارج از کشور نبود، اما پس از «هیچ» این قانون به اساس‌نامه سازمان سینمایی و وزارت ارشاد اضافه شد و از آن پس فیلم‌ها برای اکران خارجی موظف به دریافت این مجوز شدند، که «هیچ» با هیچ تبصره‌ای موفق به دریافت این مجوز نشد و با اکران خارجی برای همیشه خداحافظی کرد.

کاهانی اوسط دهه هشتاد، با شیما منفرد (تدوین‌گر) ازدواج کرد، منفرد نیز به عنوان تدوین‌گر در اکثر فیلم‌های کاهانی حضور چشمگیری داشته است.

رضا با ساخت «اسب حیوان نجیبی است»‌، سال ۱۳۸۹ خود را نیز بی‌نصیب از جنجال نکرد،‌ در پی ساخت این فیلم نیروی انتظامی از کاهانی و «اسب حیوان نجیبی اسب» شکایت کرد و با مخالفت‌های ارشاد سرانجام پس از هفت ماه مجوز اکران در ایران برای پنجمین ساخته کاهانی صادر شد، اما همانند «هیچ» از اکران‌های خارجی بازماند و این درحالی بود که پخش‌کننده جهانی نسخه‌ای از اسب ... را برای چندین فستیوال خارجی فرستاده بود و اسب... در تعدادی از آن‌ها پذیرفته نیز شده بود، اما مخالفت مصرانه ارشاد برای جلوگیری از پخش این اثر باعث شد تا مدیران جشنواره‌هایی چون ابوظبی و شیکاگو با انتشار بیانیه‌هایی به این مخالفت واکنش منفی نشان دهند.

تهران ۱۳۹۰؛ کاهانی در تدارک ساخت فیلم جدید خود «بی‌خود و بی‌جهت» بود و پس از ارائه نسخه نهایی برای دریافت مجوز ارشاد پس از هفت ماه دوندگی موفق به اخذ مجوز شد اما درآستانه و میانه اکران عمومی با مشکلاتی چند، دست و پنجه نرم کرد.

آثار کاهانی در طی سال‌ها فعالیت‌اش در سینمای ایران همواره مورد استقبال مخاطبانش قرار گرفته و چه در گیشه و چه در نمایش خانگی از فروش چشمگیری برخوردار بوده‌اند.

پاریس ۱۳۹۲؛ رضا خسته از سر و کله زدن‌های مداوم با وزارت ارشاد و بلعکس؛ برای ساخت فیلم جدیدش راهی فرانسه شد،‌ « On a Le Temps» عنوان فیلمی به کارگردانی رضا محصول مشترک ایران و فرانسه است،‌ سرمایه‌گذار ایرانی این فیلم بازیکن اسبق باشگاه استقلال، مجتبی جباری بود.

هشتمین ساخته فرانسوی کاهانی با نام فارسی «وقت داریم حالا» نخستین‌بار در چهل و نهمین جشنواره کارلووی واری به نمایش درآمد و با استقبال گرم مخاطبانش روبه‌رو شد، کاهانی پس از سال‌ها موفق شد تا طعم نمایش جهانی فیلمش را بچشد و «وقت داریم حالا» از بیستم نوامبر ۲۰۱۴ اکران جهانی خود را از سینما‌های فرانسه آغاز کرد.

«استراحت مطلق» فیلمی خوش‌ساخت با بازی تحسین‌برانگیز مجید صالحی در نقشی کاملا جدی مهر تایید دیگری بود بر توانمندی‌های کارگردانی رضا، این فیلم محصول ۱۳۹۳ است و جز معدود فیلم‌هایی است که اکرانش دشواری‌های کمی را پشت‌سر گذاشت و مورد توجه منتقدان سینمایی و مخاطبان پی‌گیر آثار این فیلم‌ساز مطرح قرار گرفت، رضا پس از ساخت این فیلم بار دیگر سفری به فرانسه داشت.

کاهانی کارگردان نجیب، خستگی ناپذیر و جنجال برانگیز که محبوب قشر گسترده‌ای از هنرمندان عرصه سینما است، سال ۱۳۹۴ برای ساخت «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» به ایران بازگشت و با ارائه فیلم‌نامه و کسب مجوز ساخت مشغول به تصویرکشیدن جدیدترین اثر خود بود که در مراحل ساخت و پس از آن در مرحله ارائه نسخه نهایی برای دریافت مجوز نمایش این‌بار نیز دچار مشکلات عدیده‌ای شد و با گذشت بیش از یک‌سال از پیگیری‌های مصرانه عوامل این فیلم برای رفع توقیف و اکران عمومی ارادتمندانه همچنان ناکام مانده‌اند و عبدالرضا که اوایل تمام تلاشش را برای رفع اتهام از فیلمی که با مجوز ارشاد و نظارت این سازمان ساخته شده است، اما برای اکران به بن‌بست خورده، سکوت اختیار کرده‌ است.