از ۲ تا ۱۱ اسفندماه در سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران، ۹ فیلم آلمانی سهراب شهید ثالث به نمایش درمیآید. فیلم هایی که تاکنون در دسترس نبودند و با زیرنویس فارسی برای نمایش محدود آماده شدند.
به گزارش فیلسین، سهراب شهیدثالث، کارگردان و نویسندهی تاثیرگذار ایران در سال ۴۸ در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار شد. در این دوران چندین فیلم مستند با موضوع رقصهای محلی در میان اقوام مختلف ایران ساخت. دو فیلم «یک اتفاق ساده» (۱۳۵۲) و «طبیعت بی جان» (۱۳۵۳) ورود او به سینمای حرفه ای را رقم زد که هر دو بخاطر نگاه واقع گرایانه اجتماعی و سبک سینمایی نوآور و تجربه گرایانه برنده جوایز معتبر بین المللی شدند.
او همچنین چندین مستند کوتاه در مورد شرایط ناگوار طبقه کارگر در ایران ساخت که مضامین انتقادی پنهان در آنها به مذاق مسئولان وقت خوش نیامد و ثالث نهایتا مجبور به ترک کشور شد. با مهاجرت اجباری برای ادامه فعالیت سینمایی به وین رفت و شروع به تولید مستندهایی برای رسانههای آلمانی کرد که این فیلمها توانستند بر شهرت بین المللی او بیفزایند.
بعد از سالها قرار است فیلمهای این هنرمند به نمایش عموم درآید. نشست خبری مروری بر آثار آلمانی سهراب شهید ثالث با عنوان «نوستالژی برای جای دیگر» صبح امروز ۳۰ بهمن ماه با حضور یوز توس کمپر رایزن فرهنگی آلمان در ایران، رضا حائری کیوریتور و امیرحسین سیادت مسئول سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران در محل این موزه برگزار شد.
در واقع این خلاء جدی ماست که یکی از متفاوت ترین سینماگرانمان را به واسطه تنها دو فیلم بلندش در ایران بشناسیم.
امیرحسین سیادت در ابتدای نشست با اشاره به چگونگی برپایی این هفته فیلم گفت: این برنامه یکی از دغدغه های ما در سینماتک از ابتدای برنامهریزیهای جدید برای سینماتک بود. سینماتک از ابتدا فضا را برای تماشاگری که سینما را به طور ویژه دنبال می کند مهیا کرده. این مجموعه به دنبال سینمایی است که از نظر تاریخی ارزش دارد ولی در دسترس نیست. سینمای سهراب شهید ثالث سینمای مهجور است اما یکی از کلیدیترین چهرههای تاریخ سینمای ماست. بین سینماگران ایرانی او یکی از ضد جریانترین سینماگران بود که تنها با ساخت دو فیلم «طبیعت بی جان» و «یک اتفاق ساده» که ذرهای شباهت با سینمای پیرامونش نداشت توانست در تاریخ سینمای ایران جایگاه پیدا کند.
ما سهراب شهید ثالث را بیشتر به اعتبار این دو فیلمش می شناسیم در حالیکه او ۱۳ فیلم بلند در آلمان ساخته است. سالها درباره این آثار خواندهایم اما به ندرت این فیلمها در ایران موجود و یا نسخه بیکیفیتی از آن در دسترس است. زبان فیلمها آلمانی است و آن تعدادی هم که در دسترس است بدون زیرنویس است. در واقع این خلاء جدی ماست که یکی از متفاوت ترین سینماگرانمان را به واسطه تنها دو فیلم بلندش در ایران بشناسیم. برای شناخت این فیلمساز این هفته فیلم را برگزار میکنیم که البته پیدا کردن فیلمهای شهید ثالث در آلمان یک پروسه بیش از یک سال و نیم بود.
نامه نگاریهای بسیاری با موزههای آلمان انجام دادیم. حتی موزه مونیخ به ما پیام داد پیش از شما خیلیها دنبال این فیلمها بودند اما نتوانستند کاری از پیش ببرند. خوشبختانه با همکاری بخش فرهنگی سفارت آلمان در ایران و با دقت و پشتکار آقای حائری توانستیم ۹ فیلم آلمانی این فیلمساز را با کیفیت خوب در اختیار بگیریم و با زیرنویس فارسی و ترجمه قابل قبول برای علاقهمندان نمایش دهیم.
همه هزینهها را سفارت آلمان به عهده گرفت و موزه هزینهای در این مورد پرداخت نکرده است. این حقوق هم برای نمایش محدود در دو سانس است.
ما در این دو سانس با ظرفیت محدود سالن سینما تک نهایتا بتوانیم پذیرای ۵۰۰ نفر باشیم. فکر میکنم حالا که راه مذاکره باز شده است مسئولین سینمای اکران و خصوصا مسئولین سینما هنروتجربه که دنبال این نوع سینما هستند میتوانند اقدام کنند و کپی رایت این فیلمها را تهیه کنند تا بتوان در شکل وسیع تری این فیلمها را در آینده نمایش داد.
سهراب شهیدثالث بخشی از تاریخ هردو کشور است
رایزن فرهنگی آلمان در ایران نیز گفت،: تلاش بسیاری کردیم تا تک تک کارها بتواند مشکل حقوقیاش برای نمایش در ایران را حل کند. برای ما نیز این نمایش فیلمها بسیار مهم است چرا که زندگینامه سهراب شهید ثالث بسیار خاص است. نمونهای شبیه او را در رابطه بین دو کشور ایران و آلمان پیدا نمیکنید. او هم در ایران و هم در آلمان فرد تاثیرگذاری بود. گرچه در آلمان مردم عادی او را نمی شناسند ولی سینما دوستان او را می شناسند. او بخشی از تاریخ هر دو کشور است.
جالب است به شما بگویم در آلمان نیز یک کشف دوبارهای درباره این فیلمساز در حال شکلگیری است. سال گذشته میلادی در برلین یک بازنگری روی آثار شهید ثالث صورت گرفت. حتی برنامهگردان آن برنامه، یک کتابی درباره این فیلمساز نوشته که به زودی منتشر میشود و او در ایران حضور خواهد داشت و درباره این فیلمها صحبت خواهد کرد. ما همه تلاشمان را کردیم تا این برنامه در ایران برگزار شود و از این اتفاق خرسندیم.
این فیلمساز در بخش آرشیو زنده آلمان حضور ندارد و در بخش آرشیو خاموش است
در ادامه حائری اعلام کرد که من یک فیلمساز مستند هستم و دلم می خواست درباره سهراب شهید ثالث فیلمی بسازم. وقتی جستجو کردم دیدم در آلمان رد این فیلمساز بسیار کم پیدا می شود. برایم عجیب بود در ادبیات تاریخ سینمای آلمان نمی شد به راحتی ردی از او پیدا کرد. پس از آن شروع کردم به جستجو در اسناد و فیلمها. باز هم به سختی میشد چیزی درباره این فیلمساز پیدا کرد در حالیکه او دو دهه در آلمان کار کرده بود و آلمان کشوری است که دارای آرشیوی غنی است. اما به تنهایی نمی توانستم به فیلمهای او دست پیدا کنم. هم سینما تک موزه هنرهای معاصر از طرح من استقبال کرد و هم سفارت آلمان نهایت همکاری را داشت. یکی دیگر از شانسهایمان این بوده که شبکه zdf که بخشی از فیلمهای شهید ثالث را تهیه کرده بود به ما سریع جواب داد.
در این هفته فیلم فیلمهای «گل سرخی برای آفریقا»، « وقت بلوغ»، «درخت بید»، «گیرنده ناشناس»، «آخرین تعطیلات گرابر»، «نظم»، «فرزند خوانده ویرانگر»، «تعطیلات طولانی» و مستندی درباره چخوف به نام «چخوف یک زندگی» به نمایش در می آید.
فیلم «یوتوپیا» ممیزی زیادی داشت برای همین از نمایش آن منصرف شدیم. هنوز امیدواریم مشکل حق اکران «خاطرات یک عاشق» حل شود و به اکران ما برسد. فیلم «در غربت» تنها فیلم آلمانی شهید ثالث است که در فیلمخانه ملی موجود است و به خاطر بازیگر آن امکان پخش این فیلم وجود ندارد.
شهید ثالث پروژههایی دارد که خودش نامش را از آنها حذف کرده مانند مستندی که درباره بچههای کابل ساخته و پیش از جنگ ویرانگر در افغانستان آن را ساخت. مستندهای دیگری هم دارد که امیدواریم در یک فرصت دیگر آنها را نمایش دهیم.
ما در این سالها تصمیم گرفته بودیم بخش آلمانی سینمای شهید ثالث را نادیده بگیریم. اما این امکانپذیر نیست. نکته ای که درباره این هنرمند وجود دارد این است که او شاید تنها فیلمسازی باشد که وقتی از زبان مادریاش جدا میشود توانسته در سینما به حیات هنری خود ادامه دهد. اتفاقا هم فیلمهایی در فرهنگ آلمانی و به زبان آلمانی ساخته است و نه فیلمهایی درباره مهاجرت یا درباره نستالژیهای مهاجرین. فیلمهای او به شدت آلمانی هستند و حتی مترجم فیلمها بیان می کرد در سطح زبان هم فیلمهایی با قدرت ساخته به طوری که ترجمه دیالوگها به زبانهای دیگر بسیار سخت است.
او بیشتر آثارش را خودش تالیف میکرد اما در برخی موارد با نویسندههای آلمانی مشارکت داشته و برخی کارهایش اقتباسی از نوشتههای آنهاست.
هفته فیلم مروری بر فیلمهای سهراب شهید ثالث از ۲ تا ۱۱ اسفند ماه در سینما تک موزه هنرهای معاصر تهران در دو سانس اکران می شود و دیدن فیلمها برای عموم رایگان است اما با توجه به ظرفیت محدود سالن نمایش نام نویسی برای دیدن فیلمها الزامی است.
فیلم «نظم» به عنوان فیلم افتتاحیه دوشنبه دوم اسفند نمایش داده میشود و بقیه فیلمها در دو سانس ۱۶ و ۱۸:۳۰ اکران خواهد شد.