چه کسانی پدرخوانده، سوفیا لورن و آمیتاباچان شدند؟
پس از آغاز دوبلاژ در دنیا، پانزده سال طول کشید تا این هنر به ایران رسید، دستخوش تغییرات شد و در نهایت به خالق صداهای ماندگار برای کاراکترها رسید.
نیکو بستانی: در اوایل دهه ۱۳۲۰، در جریان جنگ جهانی دوم، مردم اخبار جنگی را با توضیح فارسی میدیدند. همه فیلمها به زبان اصلی با میاننویس فارسی به نمایش درمیآمد. صحنههای مختلف فیلم را میبریدند، ترجمه صحنهها را روی كاغذی مینوشتند، از نوشته فیلمبرداری میكردند و پس از پخش فیلم، وسط صحنههای آن نوشتهها را پخش میكردند.
پس از آغاز دوبلاژ در دنیا، پانزده سال طول کشید تا این هنر در سال ۱۳۲۵ به ایران رسید. گرچه همهی كارهای فنی آن در كشورهای دیگر انجام میشد اما در روز پنجشنبه، ۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ ایرانیان شاهد اولین فیلم فرانسوی دوبله شده به فارسی به نام «دختر فراری» در سینما كریستال بودند. این كار به دست دكتراسماعیل كوشان انجام شد. در حقیقت او بانی دوبله اولین فیلم خارجی به فارسی بود.
نام «دختر فراری» را خود كوشان برای فیلم فرانسوی انتخاب میكند اما نام اصلی فیلم «نخستین وعده دیدار» محصول سال۱۹۴۴ فرانسه بود.
او در آن زمان به سختی میتواند برای هنرپیشگان خارجی زن، زنی ایرانی را بیابد، زیرا كمتر بانوی ایرانی حاضر میشد كه به جای ستارههای این فیلمها حرف بزند. اما سرانجام «نوریله قوانلو» به جای هنرپیشه فرانسوی «دانیل داریو» حرف میزند و بقیه نقشهای زن را دختران یا زنان ترك یا یونانی دوبله كردند.
تقریبا بیشتر كسانی كه در امر تهیه و ایجاد استودیو بودند، خودشان نیز گویندگی فیلمها را انجام میدادند. برای همین بسیار مشكل اولین افراد دوبلور را معرفی كرد.
دوبله ایران در دهه ۴۰، نقاط اوج درخشانی دارد كه به عصر طلایی دوبله معروف است، اما از اواخر این دهه به خصوص اوایل دهه ۵۰، بهدلایلی شروع به افت میكند.
پس از انقلاب، تاثیر افول دهه قبل باعث بیتوجهی به دوبله میشود اما دوبله به علت نیاز جامعه همچنان بهكار خود ادامه میدهد.
مردان و زنان اکنون دوبله، همان افراد عصر طلایی دوبلهاند. دوبلهای كه در دنیا حرف اول را میزد و هنوز هم به تنهایی با قدرت عظیم عشق به حرفه سعی میكند بر روی پاهای ضعیفش بایستد. بعضی از دوبلورهای ما به جرات میتوان گفت كه اجرایی جهانی داشتهاند.
بسیاری از فیلمهای معروف هالیوودی محبوبیتشان را در ایران مدیون دوبله به زبان فارسی هستند. بدون اغراق باید گفت که هنر دوبلاژ در ایران در مقایسه با
دیگر کشورهای جهان در جایگاه ممتازی قرار دارد و حتی به نوعی بهترین در جهان است.
گویندگی عالی، ترجمه کمنقص و بالاخره شناخت موقعیت کلی فیلم از جمله دلایلی است
که هنر دوبلاژ را در ایران به اوج رسانیده.
امروزه
صداهای ماندگار کشورمان یا ترجیح میدهند که کار دوبلاژ انجام ندهند و به مدیریت
آن اِکتفا کنند یا اینکه تنها در فیلمهای مهم و ماندگار به صداپیشگی بپردازند! این رویه باعث شده تا کیفیت دوبله در ایران در سالهای اخیر به شدت کاهش پیدا کند و
تماشاگران ایرانی هم که همواره فیلمهای خارجی را بصورت دوبله مشاهده میکردند، از
آن رو برگردانند و به تماشای فیلم با زیرنویس فارسی بسنده کنند.
پنج صدای ماندگار ایران در هنر دوبله را بیشتر بشناسیم
خسرو خسروشاهی
امکان
ندارد که شما علاقهمند به فیلمهای هندی باشید و صدای خسروشاهی را نشنیده باشید! با
قاطعیت میتوانم بگویم که مهمترین
دلیل علاقهی ایرانیان به فیلمهای هندی، حداقل در ابتدای پیدایش این سینما در
ایران، به دلیل صدای خسرو خسروشاهی بود که اغلب به جای قهرمان داستان قرار داده
میشد. مطمئنا خود آمیتاب پاچان هم هرگز درک نخواهد کرد که دلیل محبوبیتاش در
ایران بیشتر به صداپیشگی خسروشاهی به جای او بر می گردد نه بازیهایش!
خسروشاهی
سالهاست که صدای آشنا در فیلمهای هندی است و باید اعتراف کرد که دوبله فیلمهای هندی در ایران با نام او گره خورده. البته هنر صداپیشگی خسروشاهی تنها به
فیلمهای هندی خلاصه نمیشود. او صدای همیشگی آلن دلون در دوبله فارسی بود و در
سالهای اخیر هم به دوبلور ثابت بازیگرانی نظیر آل پاچینو و نیکلاس کیج تبدیل شده
است که تصور دوبلهشدن فیلمهای این بازیگران بدون خسروشاهی امری محال است!
آخرین
کار خسروشاهی هم مربوط میشود به فیلم «جرم» مسعود کیمیایی که در آنجا سرپرست گویندگان بود. خسروشاهی هم به مانند دیگر استادان قدیمی هنر دوبلاژ، امروزه
بجای صداپیشگی ترجیح میدهد تا بیشتر وقتش را با زندگی شخصیاش سپری کند. او یکی
از چند ده دوبلوری است که به دلیل فضای نامهربان تلویزیون در سالهای اخیر ترجیح
داده تا عرصه را به جوانان واگذار کند و خودش به پشت میز برود و از آنجا هدایتگر
دوبلورها باشد.
چنگیز جلیلوند
یکی از توانمندترین دوبلورهای ایران و کسی که فیلمفارسی را با او بخاطر می آورید! چنگیز جلیلوند یکی از دلایل اصلی محبوبیت فیلمفارسی در نزد ایرانیان است. علاقهمندان به سینمای ایران، چنگیز جلیلوند را اغلب با صداپیشگی بازیگرانی نظیر بهروز وثوق، محمدعلی فردین و ناصر ملک مطیعی بهخاطر میآورند. یکی از نکات جالب درباره روش دوبله جلیلوند این است که او از دیالوگهای فیالبداهه به میزان زیاد استفاده میکند و بیشترین این نوع فیالبداهه را هم در فیلمهای ایرانی پیش از انقلاب انجام داده است. لازم به ذکر است که در اغلب فیلمهای ناصر ملکمطیعی زمانی که پشت او به دوربین بود، چنگیز جلیلوند شروع به گفتن دیالوگ یا بهتر بگویم، متلکهای خاص خودش میکرد!
اما صدای جلیلوند تنها مربوط به فیلمفارسی نبود. او در فیلمهای هالیوودی هم دوبلههای ماندگاری از خود برجای گذاشته که مهمترین آنها صداپیشگی به جای مارلون براندو است. یکی از نکات ریز و هوشمندانهایی که جلیلوند در دوبله آثار مارلون براندو بکار میبرد، دیالوگهای فیالبداههایی بود که استفاده میکرد. مارلون براندو خالق متدهای جدید بازیگری در هالیوود بود و جلیلوند هم در دوبلور آثار او سعی میکرد تا مانند بازی غیرقابل پیش بینی براندو، حرفهای غیرقابل پیشبینیاش را در فیلم بگنجاند تا به این ترتیب مارلون براندو در دوبله فارسی کامل شود. چنگیز جلیلوند در آغاز انقلاب اسلامی ایران به خارج از کشور رفت و پس از 20 سال به ایران بازگشت و بار دیگر هنر دوبله را از سر گرفت.
ژاله کاظمی
اُبهت زنانه بهترین وصفی است که میتواند درباره صدای ژاله کاظمی گفت. صدای ژاله فوقالعادهترین صدایی است که تاکنون در دوبله زنان شنیده شده و به نظرم هرگز نتوان بار دیگر صدایی به زیبایی صدای ژاله کاظمی در هنر دوبله ایران یافت. کاظمی صدای همیشگی سوفیا لورن در دوبله فارسی بود و بهعلاوه او در تعدادی از بهترین فیلمهای دوبله شده تاریخ دوبلاژ ایران نظیر «اشکها و لبخندها»، «دکتر ژیواگو» و «چه کسی از ویرجینیا ولف میترسد» صداپیشگی کرده بود. در این فیلم به راستی ژاله کاظمی استادیاش در دوبله را نمایان میکند و حتی در بعضی از صحنهها، چنگیز جلیلوند را که در نقش مقابل او بجای ریچارد برتون صداپیشگی کرده را به زانو در میآورد. از آخرین کارهای به یاد ماندنی ژاله کاظمی میتوان به صداپیشگی به جای نیکول کیدمن در فیلم «دیگران» اشاره کرد. در این فیلم داد و فریادهای کاظمی به حدی واقع بینانه است که تماشاگر از خودِ نیکول کیدمن بیشتر میترسد تا روحهای خانه!
ژاله کاظمی در آخرین سالهای عمر خود به شدت مرموز شده بود و تقریباً دسترسی به او امکانپذیر نبود. گفته میشود که کاظمی در اواخر عمر خود به سعید مظفری (دوبلور) گفته: من هم مانند آن دختر فیلم «داستان عشق» به سرطان مبتلا شدهام و بزودی خواهم مرد!. اما هرگز مشخص نشد که چرا ژاله کاظمی به ناگاه گوشهگیری را پیشه کرد و بجای دوبله، به نقاشی و هنرهای دیگر بیشتر بها داد. زندگی مرموز ژاله کاظمی ادامه داشت تا اینکه در ۱۲ فروردین سال ۱۳۸۷ به علت ابتلا به سرطان، در واشنگتن آمریکا درگذشت.
ناصر طهماسب
زمانی که کوین اسپیسی در اواخر فیلم «هفت» به اداره پلیس میرود
و فریاد میزند: بازرس! بازرس! بازرس! یا زمانی که جک نیکلسون در فیلم «درخشش»
با تبر به دنبال زنش در هتل میافتد و نهایتاً درِ دستشویی را با تبر میشکافد و
به زنش می گوید: جانی اومده. از جمله ماندگارترین صحنههای تاریخ سینما است.
به لطف صداپیشگی ناصر طهماسب بهجای این بازیگران رنگ و بوی دیگری
گرفته است. ناصر طهماسب استاد بلامنازع تیپسازی در هنر دوبلاژ ایران است و کسی را
یارای رقابت با او نیست! صدای طهماسب را معمولاً در نقشهایی میشنویم
که کاندید دریافت اسکار شده باشند یا اینکه اسکار را دریافت کرده باشند.
او قادر
است تا با لحنهای متفاوت به جای شخصیتهای گوناگون به راحتی صحبت کند. ناصر طهماسب
جزو معدود دوبلورهای ایران است که می تواند صدایش همانقدر که ترسناک باشد، کمدی هم
شود!. او صدای ثابت کمدین مشهور هالیوود، هارون لوید ، است و تقریباً در تمامی
آثار این بازیگر بجای او صداپیشگی کرده است.
منوچهر اسماعیلی، مرد هزار صدای دوبلهی ایران
به او
لقب مرد هزار صدای دوبله ایران را داده اند. منوچهر اسماعیلی دوبلوری است که تا به
امروز نمونه دومی از او مشاهده نشده و با توجه به روند نزولی هنر دوبلاژ در
ایران بنظر میرسد که او تنها دوبلوری باشد که چنین ویژگیایی داشته!
منوچهر اسماعیلی دوبلوری است که به راحتی می تواند بهجای چند شخصیت یک فیلم صحبت
کند و هیچ تماشاگری هم متوجه یکی بودن صدای این شخصیتها نشود. از منوچهر اسماعیلی
دوبلههای به یاد ماندنی زیادی برجای مانده. شاید مشهورترین بازیگری که شهرتش را
مدیون اسماعیلی بود ، بیکایمانوردی باشد. منوچهر اسماعیلی با آن لهجه عجیب و غریب
و دیالوگهای فیالبداههایی که به زبان میآورد سبب شد تا بیکایمانوردی تبدیل به
ستارهایی مشهور شود که البته تمام شهرت اش بهخاطر دوبلور بینظیرش بود. منوچهر
اسماعیلی در میان بازیگران خارجی بیشتر بهجای آنتونی کوئین، صداپیشگی کرده است، مطمئنا دوبله حمزه
در فیلم «محمد رسول الله» هرگز از خاطر ایرانیان نخواهد رفت. اینروزها استاد
منوچهر اسماعیلی به مانند دیگر هم دورههایش ترجیح داده تا کمتر در دوبلاژ حضور
داشته باشد و با خاطرات خوش گذشتهاش زندگی کند.