معرفی فیلم‌های مستند بلند بخش «مسابقه ملی» جشنواره سینماحقیقت (بخش اول)
در این گزارش به معرفی آثار مستند بلند در بخش «مسابقه ملی» یازدهمین دوره از جشنواره مستند ایران «سینما حقیقت» پرداخته‌ایم.
⚫مستند: آلاله به کارگردانی: فرشاد اکتسابی
این مستند روایتی است از سرگذشت پرفراز و نشیب و چالش‌هایی که آلاله در زندگی‌اش با آن مواجه بود. فرشاد اکتسابی متولد سال ۱۳۴۹ در تهران و دارای مدرک کارشناسی سینما و تئاتر است. در پرونده فیلم‌سازی او، ساخت مستندهای راز یک مجسمه، مجنونی از اسکاندیناوی، سووز (شوش)، فرزند اصفهان، سعدی کارنو، ماست سیاه است، تابوت خالی، سفر به سرزمین شگفتی‌ها، ۱۶۶ روز نوفل لوشاتو و... به چشم می‌خورد که جوایز مختلفی را برای این فیلم‌ساز به ارمغان آورده است.
⚫مستند: ابُوایست به کارگردانی: امیرصادق محمدی
در این مستند صادق‌محمدی نگاهی به زندگی و آثار مجید انتظامی، آهنگساز و نوازنده ابوا و مدرس موسیقی کرده است، مجید فرزند عزت‌الله انتظامی آقای بازیگر سینمای ایران است.
⚫مستند: الشیخ ابا حاتم به کارگردانی: سیدعدنان طاهری‌موسوی
این مستند درباره‌ی مرد ۶۰ سالهای است که در فضای مجازی خود را به‌عنوان شیخ و رئیس و حلال مشکلات و دارای ارتش معرفی می‌کند، درحالی‌که وضعیت مالی‌اش زیر صفر بوده، مردم حرف‌هایش را قبول دارند چون درد و مشکلات آنها را می‌داند.
⚫مستند: ادوارد به کارگردانی: محمدباقر شاهین
شاهین در این مستند به زندگی شخصیتی به نام ادوارد پرداخته است که ۳۸ سال از عمرش را در غربت و اسارت گذرانده است. ادوارد ۹ سال اسیر جنگی بوده و بعد از پیوستن به سازمان مجاهدین خلق ۱۲ سال را در اشرف می‌گذراند. وی پس از خروج از سازمان به آلمان کوچ می‌کند و بخش دیگری از زندگی را در غربت شروع می‌کند.
⚫مستند: اینستاگرامر به کارگردانی: سینا کیان‌پور
دنیای جدید، رسانه‌های جدید و ستاره‌های جدید داستان اصلی این مستند است.
ما در عصری زندگی می‌کنیم که به‌واسطه تکنولوژی هرکسی می‌تواند با تلفن همراه خود به شهرت دست پیدا کند. شهرتی که با آنچه از اصل واژه شهرت می‌دانیم کاملاً متفاوت است. شهرتی که مختص دنیای مجازی این روزهای ما است. «اینستاگرامر» داستان پیدایش و رشد ستاره‌های دنیای اینستاگرام است. ستاره‌هایی که نمی‌توان دلیلی برای ستاره شدن‌شان پیدا کرد و کیان‌پور سعی در بررسی ریشه‌ای این موضوع داشته است.
⚫مستند: بانو قدس ایران به کارگردانی: مصطفی رزاق‌کریمی
بانو قدس ایران، روایتی است از زندگی خدیجه ثقفی، اشراف‌زاده‌ای متشخص که فارغ از تجربه‌های مرفه کودکی و نوجوانی، شصت سال زندگی در کنار مردی طوفانی را تجربه کرد و تا به آخر همراهش بود، به نام سیدروح الله خمینی. کارگردان این اثر، مصطفی رزاق كريمی، دانش‌آموخته معماری از اتريش است. او فعاليت هنری را سال ۱۳۵۳ با ساخت فيلم‌های كوتاه و مستند به صورت آماتور آغاز كرد و يكی از برجسته‌ترين فعاليت‌هايش ساخت فيلم‌های آموزشی در رابطه با ايدز و به سفارش آموزش و پرورش اتريش بوده كه جزو مواد درسی آن كشور شد.
⚫مستند: بند آب، بند خاک به کارگردانی: فرهاد ورهرام
در دهه چهل دریاچه هامون در سیستان که نقش بسیار مهمی در اقتصاد منطقه داشت به دلیل کم آب شدن رودخانه هیرمند و شرایط سیاسی تحمیل‌شده از سوی کشور افغانستان، آرام‌آرام رو به خشکی می‌نهد. با خشک شدن دریاچه و شروع طوفان‌های سهمگین خاک، امان از مردمان بریده می‌شود. پس ازاین در چند دوره خشک‌سالی، خانوارها به سرزمینی دیگر مهاجرت می‌کنند. اولین گروه مهاجران زندگی سختی را در سرزمین جدید می‌گذرانند تا به‌تدریج همانند بومی‌های به قوام و دوام برسند.
مسئله اصلی این فیلم به مهاجرتی اشاره دارد که عامل آن خشک‌سالی و کم‌آبی است که با خشک شدن دریاچه‌ای اتفاق می‌افتد. ریشه این مهاجرت نه‌تنها از شرایط نابسامانی اکوسیستم و خشک‌سالی و طوفان، بلکه اختلافات سیاسی دو کشور ایران و افغانستان از قرن نوزدهم تاکنون سرچشمه می‌گیرد و تاکنون لاینحل مانده است. مهاجرت اهالی سیستان از اواسط دهه ۴۰ آغاز شد. در این مهاجرت گروه کمی از مردم به سمت افغانستان و استان خراسان ولی اغلب به منطقه گرگان کوچ کردند. بار دیگر از اوایل دهه ۱۳۵۰ خورشیدی در ادامه مناقشات بین ایران و افغانستان، افغان‌ها بر روی رودخانه هیرمند سد بستند و آب دریاچه هامون رو به تقلیل گذاشت. شرایط نابسامان باعث شد تا گروهی از مردمان اطراف این دریاچه به مناطق گرگان و شرق مازندران که به دلیل آب‌وهوای مناسب از قطب‌های کشاورزی در ایران محسوب می‌شود، مهاجرت کردند.
⚫مستند: پارک ملی سیاهکوه به کارگردانی: محسن عباسی‌سرچشمه
پارک ملی سیاهکوه نوزدهمین پارک ملی ایران و در بین استان‌های یزد و اصفهان قرار دارد. فیلم مستند پارک ملی سیاهکوه سعی دارد تا علاوه بر نمایش و معرفی گونه‌های جانوری و گیاهی این پارک، تعارضات و تهدیدهای آن را نیز موردبررسی قراردهد و چهره رنجور آن را در سالهای اخیر به نمایش بگذارد.
⚫مستند: پریدن از روی دیوار آتش به کارگردانی: محمد صنگوری
این فیلم مستند ۵۹ دقیقه‌ای که برای اولین نمایش عمومی تحویل دبیرخانه یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت شده، پرتره‌ای از زندگی و فعالیت‌های دکتر علی‌اکبر جلالی متخصص فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور (ICT) است.
وی متولد سال ۱۳۲۳ (۷۳ ساله) در شاهرود و دارای مدرک فوق دکترای برق از دانشگاه ویرجینیای غربی آمریکا است. ایشان جزو محققان آینده‌نگر بوده و نظریه «موج چهارم، عصر مجازی» را برای اولین‌بار مطرح کرده است.
در کارنامه علمی دکتر جلالی در مقام پدر فناوری اطلاعات ایران، موارد ذیل به چشم می‌خورد:عضو هیات علمی و معاون پژوهشکده الکترونیک دانشگاه علم و صنعت ایران، استاد پاره وقت دانشگاه ویرجینیای غربی، موسس نخستین روستای الکترونیکی دنیا، برنده جایزه E. Asia AWARD یا جایزه برترین پروژه خلاقیت و فناوری در حوزه منطقه آسیا و اقیانوسیه، ارائه‌دهنده‌ی اولین درس مجازی روی شبکه اینترنت در ایران، عضو مستقل یونسکو در آموزش و فناوری منطقه آسیا و اقیانوسیه، عضو هیات مدیره انجمن ICT و انجمن مطالعات جامعه اطلاعاتی ایران، عضو شورای پژوهشی آموزش و پرورش کشور، پژوهشگر و محقق برتر IT کشور در سال ۱۳۸۲، استاد نمونه دانشکده برق دانشگاه علم و صنعت ایران در سالهای ۷۵ و ۷۶، مقام اول ترجمه کتاب سال در سال ۱۳۷۸ به‌خاطر ترجمه کتاب PLC و...
⚫مستند: پسر حاج‌علی به کارگردانی: حمید کوه‌هایی
داستاناین فیلم روایت زندگی، مردی به نام کاظم است که قهوهخانه پدری خود در بازار را که بیش از نود سال قدمت دارد به شکلی مدرن اداره می‌کند. این قهوهخانه کوچک‌ترین قهوهخانه ایران است و ثبت ملی شده است.
⚫مستند: پنج‌شنبه‌سوری به کارگردانی: محمدحسن فردوسی‌زاده
حادثه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو در دی‌ماه ۹۵، واقعه‌ای تلخ و فراموش‌نشدنی برای ایرانیان و خصوصا ساکنان مرکز تهران است. با وقوع این فاجعه، پرسش‌های بسیاری در ذهن ایرانیان شکل گرفت؛ پرسش‌هایی درباره عملکرد سازمان‌های مختلف در خصوص رعایت مسائل ایمنی، عملکرد آتش‌نشانی در مهار حریق و پرسش درباره مدیریت بحران در ایران و به‌ویژه تهران. در فیلم مستند «پنج‌شنبه‌سوری»، حادثه پلاسکو از دید آتش‌نشانان روایت‌شده و تلاش شده برخی از پرسش‌های موجود از دیدگاه کارشناسان و مسئولان سازمان‌های مختلف بررسی شود.
⚫مستند: ترور سرچشمه به کارگردانی: محمدحسین مهدویان
مستند «ترور سرچشمه» درباره‌ی واقعه هفت تیر ماه و به شهادت رسیدن جمعی از رهبران حزب جمهوری در سال ۱۳۶۰ است. این مستند به بررسی این واقعه‌ی تاریخی که به شهادت آیت‌الله دکتر سیّدمحمد بهشتی و ۷۲ تن از یارانش منجر شد، می‌پردازد. به گفته تهیه‌کننده این اثر، تاکنون فیلم مستندی مشخصاً با این موضوع ساخته نشده، که بصورت ویژه به واقعه هفتم تیر بپردازد.
⚫مستند: ستاره‌ای دور اما روشن به کارگردانی: مرتضی آکوچکیان
این مستند روایتی از زندگی و آثار آراپیک باغداساریان، طراح و فیلم‌ساز ایرانی ارمنی‌تبار است که در ۱۳۶۴ در سن ۴۶ سالگی درگذشت.
⚫مستند: داستان فیکا و فیدان به کارگردانی: دلاور دوستانیان
این مستند روایت گربه‌ای به نام فیدان است که از بچگی در خانه‌ای به سرپرستی گرفته شده و زندگی آرامی را می‌گذراند. اما با آوردن بچه‌گربه‌ای جدید به نام فیکا، نظم زندگی او به هم می‌ریزد که به خشونت، لجبازی و حسادت علیه بچه‌گربه رو می‌آورد، اما درنهایت....
⚫مستند: چند ملاقات با یک زن به کارگردانی: احمد جلیلی‌جهرمی
در خلاصه داستان این فیلم مستند ۸۸ دقیقه‌ای آمده است: «مرجان که از کودکی فروشنده مواد مخدر و اسلحه بوده، حالا به جرم سرقت مسلحانه و آدم‌ربایی در زندان بسر می‌برد. حمیده، طیبه، فاطمه، معصومه و صفیه پنج هم‌سلولی او هستند که به جرم قتل زندانی شده‌اند. آنها در زندان با دنیای هنر آشنا می‌شوند…»
پژوهشگر و کارگردان این فیلم «احمد جلیلی‌جهرمی» متولد سال ۱۳۵۸ در شیراز و دارای مدرک تحصیلی فوق‌لیسانس مهندسی برق از دانشگاه شیراز است. «چند ملاقات با یک زن» اولین فیلم مستند وی بشار می‌آید.
⚫مستند: در جستوجوی خانه خورشید به کارگردانی: مهدی باقری
«در جستوجوی خانه خورشید» با سرمایه‌گذاری مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در 70 دقیقه آماده نمایش شده است تا با پذیرش هیات انتخاب، برای نخستین بار در جشنواره «سینماحقیقت» رونمایی شود.
در خلاصه موضوع این فیلم مستند آمده است: «صدو چهل سال زندگی و عشق و نفرت در خیابان ناصرخسرو تهران...» باقری درخصوص تولید این فیلم مستند می‌گوید: «در جستوجوی خانه خورشید» بر اساس پنج دفترچه خاطره یک خانواده که در محله حیات شاهی خیابان ناصرخسرو زندگی کرده‌اند، ساخته شده است. این دفترچه شامل خاطرات ۶ نسل از این خانواده است که در این محله زندگی کرده‌اند و ما در واقع بر اساس آن خاطرات مکتوب، به روایت ۱۴۰ سال زندگی در خیابان ناصرخسرو پرداختیم.
در این مستند با دکتر مختاری، مهندس فلاح‌پسند، مهندس حائری و میرعلی‌نقی گفتگوی تصویری شده است.
مهدی باقری در سال ۸۴ با ساخت مستند تاریخی «افسونگر ساسانی» که فیلمی درباره‌ی تاريخ ساز چنگ در ايران باستان و چگونگی تبديل چنگ ايرانی به هارپ در اروپا است، قدم به سینمای مستند گذاشت.
⚫مستند: زنانی با گوشواره‌های باروتی به کارگردانی: رضا فرهمند
در این مستند که پیش از این با نام «خوشحال بودم که نمی‌توانستم متنفر باشم» کار خود را آغاز کرده بود و سپس به «زنانی با گوشواره‌های باروتی» تغییر نام داد، ما با «نور» ژورنالیست جنگ همراه می‌شویم. او باهمه مخاطره‌ها و فشارهای اجتماعی که برای حضورش در جنگ با داعش وجود دارد مصرانه مبارزه می‌کند، پابه پای رزمنده‌ها پیش می‌رود و گزارش می‌گیرد. او به کمپ پناهجویی بیوه‌ها و کودکان داعشی می‌رود تا روایت‌های پوشیده و احساسات کشته شده آنها را به تصویر بکشد، اما روایت زنانگی نور از جنگ همین‌جا به پایان نمی‌رسد.
رویکرد این مستند پرداختن به زنان و کودکانی است که در جنگ با داعش بودند. از این‌رو، برای اولین بار تصاویری از این زنان در یک اثر نشان داده می‌شود که تا به‌حال در هیچ فیلم مستند یا رسانه‌ای نمایش داده نشده است.
⚫مستند: در جستوجوی فریده به کارگردانی: آزاده موسوی و کوروش عطائی
این فیلم روایتی واقعی از زندگی زنی به نام فریده است، که چهل سال پیش توسط زوجی هلندی به فرزندی گرفته شده و پس از سال‌ها برای اولین بار به ایران سفر می‌کند تا زادگاهش را ببیند و خانواده واقعی‌اش را بیابد.
آزاده موسوی و کوروش عطایی پیش از این مستند تحسین‌شده‌ی از ایران یک جدایی را ساخته‌بودند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره جشنواره سینما حقیقت، فیلم‌های مستند حاضر در این دوره از جشنواره و عوامل ساخت آثار نام برده به صفحه اختصاصی یازدهمین دوره جشنواره مستند ایران «سینما حقیقت» در فیلسین مراجعه کنید.
