جنایت و مکافات

برای همه جنایت‌های دنیا، هیچ کارآگاهی به اندازه مکافات ترسناک نیست. مهم نیست یک روز از جنایت گذشته باشد یا چند سال؛ مکافات با آرامش عجیبش از راه می‌رسد و آرامش جنایتکار را به هم می‌ریزد. بی‌خود نیست که در میان آثار اقتباسی از شاهکار داستایوسکی، تنها آن دسته موفق‌اند که بیشتر بر مکافات تمرکز کرده‌اند و نه بر جنایت. مکافات صبورتر و مطمئن‌تر از هر انسانی است که به دنبال رد جنایت می‌رود. هر ابزاری هم که بگویید در اختیار دارد؛ از دیوانگی و تاوان مشابه بگیر، تا مرگ و خودکشی و قتل.

در «قیچی» هم همینطوری سروکله‌اش پیدا می‌شود. سمج‌تر از پدر است که بتوان با ساک دوربین از مزاحمتش خلاص شد. به سکوت سایه است. شاید همان نگاه دوربین است که در ایستگاه قطار پشت سر راما راه افتاده. و هر چه او از محل جنایت دورتر می‌شود و قرار است خیالش راحت‌تر شود، این شبح بیشتر خودش را نشان می‌دهد. آن هم از طریق انسان‌ها. راما کلی آدم را پشت سر گذاشته، بی‌آن که بداند آدم‌های روزهای بعدند که خطرناک‌اند و مرگ جایی در میان آن‌ها نشسته. آدم‌هایی که راما با آن‌ها روبه‌رو می‌شود، یکی بعد دیگری عجیب‌تر و خوفناک‌تر می‌شوند. تهیه‌کننده‌ای که برخوردی سرد و غیرانسانی دارد. دکتری که اعتیاد از سر و وضعش می‌بارد و مدام دروغ می‌گوید و... ضمن این که به موازات برخوردها، میزان خشونت هم افزایش پیدا می‌کند. نکته مهم فیلم لک‌زاده هم در این خشونت است. سبعیت و خشمی که نه از جانب انسان‌ها، بلکه به همان میزان از محیط به فضای فیلم منتقل می‌شود. صحنه‌ای که راما وارد خانه بومیان می‌شود، حمله پسربچه، افزایش این مهم را تایید می‌کند. آن میزان سرعت و خشونت از طرف پسربچه‌ای به آن سن، حس شومی به داستان تزریق می‌کند و درست آن لحظه‌ای که راما زخمی روی زمین افتاده و دوربین بالای سر اوست، نگاه مکافات روی بدن بیهوشش سنگینی می‌کند. آدم‌های بومی عجیب‌تر هم می‌شوند. آفتابه را روی سر هم هدف می‌گیرند و از شنیدن این که راما کسی را کشته، تا حد مرگ می‌خندند. فضا به کابوس طعنه می‌زند؛ رنگ سرخ دریا، نشئگی تریاک، زنی که مخفیانه علف می‌خورد و مردی که زبانش قابل فهم نیست. او این آدم‌ها را به چشم جن‌هایی می‌بیند که قرار است نابودش کنند و آدم‌ها او را شوم و مسبب باد جن می‌دانند. تازه می‌فهمد آن لنجی که قرار است او را ببرد، شاید هیچوقت نیاید. از آن فضایی که لک‌زاده خوف و هولش را با ظرافت تمام به تصویر می‌کشد، مکافاتی بالاتر؟ با پایان‌بندی است که می‌فهمیم چرا مکافات ترسناک است. چون تنها کارآگاه نیست. قاضی است و حکم می‌دهد. جالد است و اجرا می‌کند.