نقد فیلم سینمایی «عرق سرد»؛ زیرمتن‌های هوشمندانه

«عرق سرد» دومین فیلم سهیل بیرقی، فیلمی متفاوت نسبت به فیلم اول او یعنی «من» است.
«من» فیلمی پیچیده به لحاظ فرم و سبک بود. برعکس، بیرقی در «عرق سرد» کوشیده است تا بیش از تمرکز بر عنصر فرم، به محتوای اثرش و نوع روایت آن توجه کند. درام بر طبق الگوی کلاسیک پیش می رود و قرار نیست خلاقیت‌های سبکی خاصی در آن اتفاق بیفتد اما حُسن بزرگ آن نسبت به «من» این است که داستانش را بی‌لکنت روایت می‌کند و خبری از سکون و بی‌داستانیِ «من» در آن نیست.

درواقع هرقدر بیرقی در «من» از قصه‌گویی و برون‌ریزی فراوان وجوه دراماتیک پرهیز کرده است به همان اندازه در «عرق سرد» تلاش می‌کند تا فیلم خود را بر پایه تمامی عناصر درام پیش ببرد و در این امر به موفقیت نسبی دست یافته است.
با این که «عرق سرد» فیلمی داستان محور است اما در عین حال فیلمساز با دقت بسیار دست به پردازش شخصیت‌هایش زده است. هیچ یک از شخصیت‌ها، حتی مهرانه نوری (سحر دولتشاهی) نشانی از تیپ‌های رایج و ساختگی برخی دیگر از فیلمها ندارند. شاید به دلیل همین شخصیت‌پردازی‌های درست است که همه بازیگران فیلم بازی‌های درخشانی از خود برجای گذاشته‌اند.
یکی از محاسن «عرق سرد» ریتم خوب آن است. فیلم هرگز دچار سکته نمی‌شود. فیلمساز کوشیده است تا با حذف زوائد و اضافات و با تمرکز بر هسته اصلی داستان، کار را از یکنواختی و سکون دور کند. تدوین «عرق سرد» بی‌شک، یکی از بهترین تدوین‌های جشنواره‌ی امسال بود. این دقت در فیلمبرداری کار هم دیده می‌شود؛ خصوصاً در سکانس اول فیلم که تمرین‌های بازیکنان با کات‌های تند و منقطع به تصویر درآمده است و هماهنگی تدوین با دوربین باعث شده است این سکانس دشوار بسیار تمیز و درخشان از آب درآید.

.............................................................................................................
خبرهای داغ روز
از آنونس اولین فیلم مشترک ایران و هالیوود رونمایی شد!
مطالب دیگر ما را از دست ندهید
واکنش هنرمندان نسبت به زمزمه‌های حذف عادل فردوسی‌پور و برنامه نود

..............................................................................................................

بیرقی هوشمندی خود را البته در این فیلمنامه کار نیز به نحوی به منصه ظهور می‌گذارد؛ فیلمنامه‌ی «عرق سرد» بی‌تردید یکی از پرنشانه‌ترین فیلمنامه‌های سینمای پس از انقلاب ایران است. درواقع بسیاری از المان‌ها و عناصر غیرقابل تشریح به شکل کدهایی در فیلمنامه باقی مانده‌اند که مخاطبان هوشمند خواهند توانست با کدگشایی این نشانه‌های ظریف، بسیاری از زیرمتن‌های کار را درک نمایند. شاید یکی از مهم‌ترین این زیرمتن‌ها، نوع رابطه افروز (باران کوثری) با دوستش (هدی زین العابدین) باشد و یا سکانس قلیان چاق کردن در منزل و ...

بیرقی البته در دادن برخی از اطلاعات نیز مخاطب را گول می‌زند و در حالی که در سیر پیشرفت درام مخاطب انتظار بروز رویدادی خاص را دارد، آن اتفاق رخ نمی‌دهد و این باعث می‌شود فیلم به رغم پیروی‌اش از الگوی کلاسیک در روایت، قابل حدس و قابل پیش‌بینی نباشد. یکی از این حدس‌های غلط که تقریباً بسیاری از تماشاگران پیش‌بینی می‌کردند به وقوع بپیوندد ارتباط یاسر (امیر جدیدی) با خانم نوری (سحر دولتشاهی) بود که غلط از آب درآمد و اگرچه هر‌دوی آنها تمامی ویژگی‌های رفتاری‌ای را داشتند که می‌توانستند آنها را به سمت ارتباط پنهانی و نامتعارف سوق دهد اما این اتفاق رخ نداد.
بنابراین بیرقی همان قدر که در طراحی زیرمتن‌ها آگاهانه عمل کرده است دقت بسیاری هم داشته که در دام کلیشه‌ها نیفتد و حالا که فیلمش به لحاظ فرم، کار متفاوتی نیست دست کم فیلمنامه‌ی آن و نوع روایتش سهل الوصول نباشد.
بازی‌های «عرق سرد» درخشان اند. باران کوثری علاوه بر ترسیم درست وجوه بیرونی و آمادگی بدنی مناسبش برای ایفای نقش یک زن جوان ورزشکار، در ارائه حالات و درونیات او و همان بخش‌های پنهان مانده و سر به مهر فیلمنامه نیز موفق است. در مقابل هدی زین‌العابدین بازی بیرونی‌تری دارد و او نیز با دریافت درست متن، در بازی خود موفق بوده است. سحر دولتشاهی در این سال‌ها نشان داده است که گزینه مناسبی برای ایفای نقشهای مکمل جذاب است و کاراکتر مهرانه نیز یکی از متفاوت‌ترین نقش‌های اوست با ویژگی‌های خاص و به شدت جذاب. لیلی رشیدی پس از سالها با نقشی به سینما بازگشته است که جای کار بسیاری داشته و او نیز از پس آن به خوبی برآمده است و در نهایت تنها بازیگر مرد فیلم یعنی امیر جدیدی نیز نقش متفاوت خود را به خوبی ایفا می‌کند؛ نقشی که به سبب اختلالات روانی و خاستگاه خاص اجتماعی‌اش فرصتی تکرارناشدنی برای بازیگر ایجاد می‌کند تا توان خود را در ارائه آن بسجند.
سهیل بیرقی یکی از معدود کارگردانان مرد سینمای ایران است که در فیلم‌های خود همواره به زنان اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. فیلم او لحنی فمینیستی دارد و به نحوی در حمایت از زنان ساخته شده است که این لحن با درک درست او از موقعیت زن در جامعه و شناخت کاملش از درونیات و خلقیات زنان در «عرق سرد» خود را به بهترین شکل نشان می‌دهد.
«عرق سرد» اگر در هنگام اکران با مشکل سانسور مواجه نشود قطعاً یکی از ساختارشکن‌ترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران است که به موضوعی جدید و البته واقعی در جامعه امروز ایران پرداخته است.