برادرم خسرو (1396)

برادرم خسرو ....شاید اولین برداشت از این فیلم بر گرفته از عنوان این اثر باشد همان میم مالکیت بعد از برادر که عجیب خسرو را مال خود کرده است برادرم خسرو روایت قصه انسان هاییست که به دلیل نفعو منافع شخصی و بالابرد کیفی زندگی خود سعی به استفاده از هر ابزاری جهت تخریب عزیزان خود دارند انهایی که توجیهات خاص و منحصر به فرد خود را جهت چرایی اعمال مرتکب شده خود دارا میباشند به راستی چگونه میتوان انقدر بی رحمانه برای عزیزانمان بزرگ منشی کنیم و تصمیماتی بگیریم که دیگر هیچ خبری از دلسوزی های برادرانه یا خواهرانه ندارد با من مهیار محمد ملکی و نقد و بررسی فیلم برادرم خسرو همراه باشید احسان بیگلری که قبل از این پروژه سابقه دستیار اول کارگردان و برنامه ریز ی پروژه های گیس بریده .پنجاه قدم اخر و درباره الی و همچنین نویسندگی آذر .و نقطه کور را داشته است در سال ۹۴ با نگاهی کاملا روانشناسانه و با بهره گیری از تجارب اساتید گرانقدری همچون اصغر فرهادی سعی به کارگردانی و نویسندگی اثری دارد که حول دو برادر و البته تقابل این دو بر سر داشته ها و نداشته هایشان میچرخد به عبارت دیگر این فیلم به یک واکاوی درون شخصیتی عمیق حول ناصر و خسرو میپردازد این در حالیست که بک گراند زندگی این دو به مثابه هاله سیاهیست که ارام ارام با پیشبرد فضای روایی قصه کنار میرود تا مخاطب با حقیقت امر پشت پرده بیشتر اشنا شود به عبارت دیگر زمانیکه برادرم خسرو را تماشا میکنیم نباید انتظار یک محتوای داستانی قابل توجه و با پارامتر ها و المان های تعریف شده اش را داشته باشیم چرا که اتفاقا در برادرم خسرو این قصه نیست که حائز اهمیت میباشد بلکه ما باید به مرور به درجه ای از شناخت و اگاهی دست پیدا کنیم که بتوانیم به وسیله ان به تحلیل مفاهیم عمیق زیر لایه ای اکادمیک کار بپردازیم محوریت برادرم خسرو همانطور که از عنوانش پیداست حول شخصی به نام خسرو با بازی شهاب حسینی میباشد این شخص به دلیل اختلال روانی ای که دارد هیچگونه ثبات رفتاری درش مشاهده نمیگردد اما فی الواقع این فریب بیگلری جهت دور کردن ما از اصل موضوع و شاید به نوعی غافلگیری میباشد اگر چه نه تعلیق و نه غافلگیری هیچکدام عناصری از فیلم نیستند که علیرغم حضورشان در بخش های مختلف فیلم همراه با تمهیدات خوب روایی باشند هر چه هست فقط هستند که باشند اما بیگلری با پیشبرد قصه و شناسایی ابعاد مختلف شخصیتی خسرو و همچنین نمایش تقابل شخصیتی این دو ما را به این سوال مهم میرساند که چه کسی راست میگوید بدین معنا که تلاش بیگلری جهت جلب نظر مخاطب نسبت به شخص خسرو ستودنیست اما در ادامه بیگلری نمیتواند ما را به عنوان ناظر سوم حول این رابطه انقدر عقبو جلو کند که ما در کنار کشف راز و رمز زندگی ان دو با هر پله صعود و شناخت لذت ببریم که داریم به شناخت برادر ها نزدیک میشویم چرا که از ابتدا بیگلری خشت را طوری بنا نهاده است که پایان قصه نه، اما برادر خوب و بد معلوم باشد در تیتراژ آغازین با چرخش اسم ها حول یک دایره مواجه میشویم در ابتدا این اسم ها با صدای موسیقی به رقص در میایند رقص یا چرخشی که هیچگونه حسو حال خوبی را به ما منتقل نمیکند با کمی دقت در میابیم این تیتراژ نمایش خیال انگیز حرکت صفحه روی گرامافون میباشد اما این حرکت صفحه گرامافون همان بک گراند و تاریخچه تلخ خانوادگی ناصر و خسرو است که نهایتا با ورود خسرو بعد از طی یک دور باطل متوقف میشود بیس و پایه شکل گیری برادرم خسرو موسیقی و هنر است چرا که خسرو از همان ابتدا خود را هنرمند معرفی میکند با این حال هیچگاه وی حمایت قلبی از طرف برادر خود را دارا نمیباشد این در حالیست که خواهرش برای او از جان و دل مایه میگذارد در سکانس های مختلف فیلم شاهد در هم امیخته شدن موسیقی با فضای زندگانی فعلی خسرو میباشیم موسیقی گاهی میتواند به عنوان یک عنصر سو رئال تلاشی باشد برای تلطیف فضای رئالی که به مثابه یک جامعه میباشد جامعه ای که با ورود یک نفر به ظاهر غریبه دچار هرج و مرج شده و در نهایت به فروپاشی میرسد این موضوع مارا یاد این حقیقت میاندازد که واقعیت ان چیزی نیست که تلاش میکنیم نشان دهیم واقعیت ذات وجودی تک تک ماست که جایی در نقطه ای خود را بروز داده و بر ملا میکند این دقیقا همان پیشینه و پشت پرده دیالوگیست که بارها و بارها از خسرو در فی ما بین پروژه شنیده میشود او میگوید عکس های ناگهانی جذابیت بیشتری دارد چون انچه که هستیم را نمایش میدهد نه انچه که تلاش میکنیم باشیم تصویر برداری نماها از حیث ایجاد فرم خیلی عملکرد مثبت و چشمگیری ندارد (گاهی خوب گاهی بد)برادرم خسرو علیرغم حضور المان های متعدد سینمای کلاسیک اما به دلیل عدم وجود خط پررنگ روایی ،و تمرکز روی شخصیت پردازی یک خرده پیرنگ تلقی میگردد فیلمی که سعی دارد با واکاوی شخصیت کاراکتر های محدودش در یک اشل بسیار کوچک ،یک ترازویی تنظیم کند تا با ان بتوان قضاوتی درست و روانشناسانه در رابطه با بشر عصر جدید داشت بیگلری از همان ابتدا بنا را طوری نهاده که قصه از دید شخص خسرو پیش رود موضوعی که بعدا با تغییر رویکردش به سمت دانای کل دچار اسیب جدی میگردد تغییر روایتی که هیچگونه توجیه منطقی و درستی ندارد چرا که اگر این اتفاق میافتاد شاید غافلگیری ها و تضاد شخصیتی دو برادر نمود بهتری پیدا میکرد شهاب حسینی در نقش خسرو قطعا درخشان ظاهر شده است این بدین معناست که وی نسبت به سایرین به شدت به وجوه شخصیتی کاراکتر خود نزدیک میباشد فی الواقع خسرو ،من دیگر هر یک از ماست شخصی که سعی دارد با نگاه ساده خود به دنیا ،انسان ها را به این موضوع تشویق کند که خود را بیابید و بعد برای ارتقای کیفی خودتون تلاش کنید با نگاه دقیق تر در میابیم خانه ناصر مملو از خاطرات تلخ و سیاهیست که هرکدام خبر از یک گذشته تلخ برای خسرو میاورد خسرو خود را در جامعه ای به ظاهر سازمان یافته پیدا میکند اما همانطور که قبلا عرض شد این فقط سطح و رویه کار است در بطن این خانه مدیریت دست شخصیست که برای بالابرد سطح کیفی خود از هیچ تلاشی برای زمین زدن عزیزانش دست بردار نیست بدین ترتیب با هرج و مرجی رو به رو میشویم که بروزشان راهی جهت مشاهده درست ذات حقیقی انسان ها میباشد هرج و مرج و شناخت حقیقی ،دو واژه ای که کنار هم قرار گیریشان تولید تضاد میکند و ان تضاد نتیجه اش مفهوم است ناصر به عنوان سرپرست خانواده که حالا خانواده اش(جامعه)را در استانه فروپاشی میبیند با رفتار تند خود تلاش دارد برادر خود را از همان دور باطل( اشاره به چرخش گرامافون تیتراژ)حذف کند از طرف دیگر با به زبان اوردن جملاتی همچون : منم اگر کار بدی کردم باید تنبیه شم و...سعی به توجیه رفتار های غلط خود و حفظ خانواده خود دارد این در حالیست که عناصر تشکیل یافته یک جامعه از همان ابتدا نسبت به خسرو احساس خاصی پیدا میکنند و او را دوست میدارند موضوعی که باب میل ناصر نیست از طرف دیگر خسرو اینجاست تا ضمن ایجاد اختلال به کشف حقیقت و نهایتا برملا کردن راز های زندگی پنهان گذشته خانواده خود بپردازد نماهای متعدد آی لول (یا مستقیم)را شاهد هستیم که سعی به نمایش خسرو در مقام کودکی دارد که به ناچار مطیع سخنان برادر خود میباشد برادری که سعی به اجرای قوانین خود در قلمروی شخصی اش دارد در سکانس های پایانی، خسرو، فیلمی را ضبط میکند و در ان فیلم از میزان نفرتش نسبت به برادرش میگوید و نهایتا تلاش میکند قلمرو و خانه او را ترک کند به نوعی او خود را فدا شده ارمان هایی میداند که به عقیده وی هیچگاه محقق نمیگردد ارمان وی تلاش برای دستیابی به ارامشیست که او و دیگران از ان محروم میباشند جمع بندی برادرم خسرو نمونه بارز قصه تلخ و سیاهیست که به شرح چگونگی تقابل و یا دوئل دو برادر یکی برای حفظ و محافظت و دیگری برای فروپاشی و ایجاد قوانین جدید در خانواده یا جامعه ای میپردازد که از اساس و پایه دچار خرابی های شدید است بیگلری در قالب این قصه سعی دارد به نوعی تلاش برای ابقای جامعه از دست رفته و بیدار کردن افراد همیشه در خواب را به نمایش بگذارد

نمی‌شود از دیدن «برادرم خسرو» حظ کافی را برد. نه در اوج و فرود فیلمنامه نه در جسارت کارگردانی و نه در زندگی بخشیدن بازیگران به نقش‌ها، برای تماشاگر این فیلم حظ کافی به وجود نمی‌آید. هیچ نقطه‌ای از فیلم نیست که کمی شعف به خوردمان بدهد. بیتا فرهی با آن که بازی کمی در فیلم دارد اما آنقدر خوب و درست ایفاگر نقش خواهری دلسوز است که به خاطرش صبر می‌کنیم تا فیلمنامه بلاخره جایی جذابیت وافرش را به رخ‌مان بکشد. اما نه... حتی بازی شهاب حسینی در نقش خسرو دوقطبی تنها در لحظات افسردگی شدیدش متقاعدمان می‌کند که از بیماری روانی رنج می‌برد و نه در صحنه‌های شیدایی‌اش... اما فیلم ارزش دیدن ناصر هاشمی را پس از مدت‌ها بر پرده سینما دارد.

قصه «برادرم خسرو» جذاب است. با ورود یک غریبه به یک جمع، قواعد و نظم همیشگی مختل می‌شود. اما این قصه جذاب که در بطن خود (ورود یک عنصر مزاحم به یک سیستم تعریف شده) ایده بسیاری از فیلم‌ها و کتاب‌ها بوده است، در ادامه نمی‌تواند راضی‌مان کند. چرا؟ فیلمنامه با آن که به ظاهر دچار افت و خیزهای مناسب است، اما پاساژبندی درستی نمی‌یابد تا تماشاگر با شخصیت‌ها به خصوص خسرو همذات‌پنداری کند. انگار که همه چیز باسمه‌ای است. این باسمه‌ای بودن، به طرز گل‌درشتی برای اولین‌بار خودش را در صحنه‌ای نشان می‌دهد که خسرو صبح زود همه افراد خانواده برادرش را بیدار می‌کند تا با آن‌ها برقصد. چرا؟ این صحنه قرار است برای اولین‌بار نشانمان دهد که خسرو در رفتار دچار عدم تعادل است. اما آیا انقدر گل‌درشت نشان دادن اولین اطلاعات از شخصیت خسرو توی ذوق تماشاچی نمی‌زند؟ کارگردان و فیلمنامه‌نویس برای ساخت یک درام خانوادگی- روانشناختی دست بر روی نقطه جذابی گذاشته‌اند. یک بیمار دوقطبی که با عدم تعادل در رفتار، روایت داستان را پیش می‌برد و فاجعه رخ می‌نماید. اما ضعف فیلمنامه و به طور خاص شخصیت‌پردازی خسرو، عجول بودن در پرده‌برداری از شخصیت اوست که توی ذوق‌مان می‌زند. اگر تماشاگر ذره‌ذره با رفتارهای نامتعادل خسرو آشنا می‌شد قطعا اینقدر همه چیز فیلمنامه باسمه‌ای به نظر نمی‌آمد. ناگفته نماند که شخصیت‌پردازی خسرو، بین خوب از آب درآمدن و غیرقابل باور بودن، در صحنه‌های مختلف در نوسان است و این نوسان به نوعی به بازی شهاب حسینی در نقش خسرو برمی‌گردد که مانند نقشش بین دو قطب (ارائه یک بازی درونی و یا بیرونی) معلق است. شهاب حسینی که قدرت خود در پرداخت و ایفای یک نقش را با بازی در نقش عماد در فیلم «فروشنده» به تماشاچی ثابت کرده است، در «برادرم خسرو» هم لحظات درخشان دارد که تماشاچی نه تنها باورش می‌کند بلکه برایش دل می‌سوزاند، و هم لحظات اگزجره بی‌خود و بی‌جهت دارد که اعمال نقش خسرو را بیشتر به لجبازی‌های کودکانه شبیه می‌کند تا یک بیمار دوقطبی. برخلاف این جریان، شخصیت ناصر بسیار ذره‌ذره به تماشاچی معرفی می‌شود و این از نقاط قوت فیلم است. ناصر (با بازی خوب و قابل‌قبول ناصر هاشمی) به‌نسبت از پرداخت قابل‌قبول‌تری برخوردار است. ناصر هاشمی که پس از مدت‌ها دوباره در عرصه بازیگری دیده می‌شود، در نقش ناصر برادر خسرو، قابل‌قبول ظاهر شده است و به خوبی از پس ارائه نقش یک دکتر متشخص که انگار رازهای روانی پنهانی در کنه وجود دارد، برآمده است. کسی که برای حفظ جایگاه و منزلت اجتماعی‌اش سعی دارد عاقلانه‌ترین رفتارها را از خود بروز دهد و با ایفای نقش یک پدر خوب، همسری فهیم و برادری حامی در تلاش است تا خسروی وجودش را پنهان کند. در این میان هنگامه قاضیانی به لطف چهره معصوم، مظلوم و مهربانش، نقش یک زن تحصیلکرده امروزی را که مدت‌هاست دچار عدم اعتماد به‌نفس شده را موجه بازی می‌کند، اما متاسفانه با داشتن نقشی که می‌تواند بسیار جذاب‌تر پرداخت شود، نقشی که در میانه‌های فیلمنامه متوجه می‌شویم پس از بارآوردن یک فاجعه در مطب، دچار این بی‌اعتماد به‌نفسی شده است، قطعا شخصیت پیچیده‌تری را می‌توانست به تصویر بکشد. اما انگار هنگامه قاضیانی و کارگردان برای این نقش جذاب به همان مهربانی و سادگی شخصیت طاهره در فیلم «به همین سادگی» اکتفا کرده‌اند. «برادرم خسرو» با موضوع جذابش و بازیگران توانمندش، می‌توانست تبدیل به یک درام خانوادگی- روانشناختی فوق‌العاده شود که تا مدت‌ها تماشاگر را درگیر خودش کند، اما متاسفانه با سهل‌انگاری در پرداخت، این موقعیت را از خود سلب کرده. البته که با در نظر گرفتن این نکته که «برادرم خسرو» اولین ساخته بلند سینمایی احسان بیگلری است، می‌توان به عنوان نخستین تجربه این فیلم را دید و امیدوار بود.